ANKARA - Panelde bir araya gelen hukuk ve sağlık örgütleri, Yüksek Güvenlikli Cezaevi ve S Tipi Cezaevleri’nde sürdürülen tecridi, “ideoloji, hukuk ve sağlık” olmak üzere üç boyutta değerlendirdi.

Ankara Tabip Odası (ATO), Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD), İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) ve Toplumsal Hukuk’un düzenlediği “Yüksek Güvenlikli Cezaevi (YGC) ve S Tipi Hapishanelerindeki Tecridin Üç Boyutu: İdeoloji, Hukuk ve Sağlık” başlık panel, Türk Tabipleri Birliği (TTB) Genel Merkezi’nde gerçekleşti.

 

TTB Konferans Salonu’nda gerçekleşen panelin moderatörlüğünü İHD Ankara Şube Başkanı Ömer Faruk Yazmacı üstlenirken, TİHV Genel Başkanı Doktor Metin Bakkalcı, Avukat Kazım Bayraktar ve Avukat Çiğdem Kozan konuşmacı olarak yer aldı. Panele ayrıca kurum temsilcileri ve çok sayıda izleyici katıldı.

 

 ‘Yeni cezaevleri tipiyle tecridi daha fazla derinleştiren zihniyet var’

 

İlk olarak söz alan Şebnem Korur Fincancı, panelin dayanışma amacıyla TTB’de düzenlendiğine dikkat çekti. Şebnem, “TTB Merkez Konseyi olarak 14 gün önce görevden alınma kararı verildi ama hala görevimizin başındayız. Merkez Konseyi’nde seçilmiş olmanın ötesinde her birimizde bu meslek örgütünde üstendiğimiz görevleri var. O yüzden biz mücadeleye devam edeceğiz. Mücadelemizin ne kadar güçlü olduğuna bağlı olarak bu süreç şekillenecek. Cezaevleri de bizim mücadele alanlarımızdan biri. Türkiye’de çok yakıcı süreçler yaşadık. Yeni cezaevleri tipleriyle birlikte tecridi nasıl daha fazla derinleştirebiliriz zihniyeti var. Koskoca bir Türkiye toplumu her alana tecrit ediliyor. Bu yalnızlaştırma hali aslında mücadeleyi durdurma amacı taşıyor. Biz de buna karşı birlikte mücadele ediyoruz” dedi.

 

‘YGC’ler 3 yıl içinde 6 katına ulaşmış durumda’

 

Panelin açılış konuşmasını Ömer Faruk Yazmacı gerçekleştirdi. “Cezaevlerinde yaşananlar bizim hikayemiz” diyen Ömer Faruk, tecridin çözümü için görünürlüğün önemine dikkat çekti. Ömer Faruk, “Türkiye’nin gündemine oturmadan çözülemeyecek bir durum bu. Türkiye maalesef hapishanelerde bütün halkını hapsetmek gibi bir hedef önünde koydu. 2000’li yılların başında izolasyon cezaevleri gündeme konuldu ve 14 tane F Tipi yapıldı ancak bununla yetindiler. 2021 yılından bugüne kadar bugüne kadar 60 tane izolasyon hapishanesini yaptı. YGC’ler 3 yıl içinde 6 katına ulaşmış durumda. Bunun amacı ne?” diye sordu ve sözü tecrit kavramını “ideoloji” boyutuyla ele alan Kazım Bayraktar’a bıraktı.

 

‘İdeolojik gerçekliği gizlemeye çalışıyorlar’

 

Tecridin tarihsel gelişiminin kavranması gerektiğini belirten Kazım Bayraktar, “Kapitalizmin geldiği aşamada öncelikle dışarıda tüm bireyleri bireysel özgürlük maskesi arkasında atomize etmeye çalıştığını görüyoruz. Bunu perdeleyen söylemler özgürlük eşitlik ve benzeri şeyler. Bireyin altını çizerek ideolojik gerçekliği gizlemeye çalışıyorlar. Biz bireysel hakların düşmanı değiliz ancak bunun arka planındaki hedefi göz ardı edemeyiz” dedi.

 

‘Bireylerin eylemleriyle gerçekleşmedi’

 

Margaret Thatcher’ın, “Toplum yoktur birey vardır” sözünü anımsatan Kazım, “1700’lü yıllardan bugüne kadar insan birey olarak tanımlandı. Bireyin gelişimi sanki tek başına bir gelişimmiş gibi tanımlanıyor.  Tecritte yüzbinlerce yıllık evrimde kazandığımız insani özelliklerimizin de tahrip edilmesi söz konusu. İnsan yeryüzüne birey olarak fırlatılmadı. İnsanı hayvandan ayıran temel özellik kendi geçim araçlarını dönüştürmesidir. Bu bireylerin eylemleriyle gerçekleşmedi” sözlerini kullandı.

 

Utandırma cezası

 

Kazım şöyle devam etti: “Bilinciyle ve diliyle insan kolektif emek kullandı. İnsani özelliklerimiz köklü tarihimizde bugünkü ahlaktan çok daha üstündü. Komünal toplumlar hukuksuz toplumlardır ama düzensiz ve kuralsız değildi. Düzenin oluşması geçim araçlarının ne biçimde kullanıldığı ile ilgilidir. Biz kolektif emek içerisinde birey olduk. Biz bu insani özellikleri böyle kazandık. 40 bin yıl boyunca insan kendi düzeninin kurallarını ihlal ederken, ceza odalarının öne çıktığını görüyoruz. Utandırma, zarar verenin kapısında şarkı söyleme, sürgün etme gibi cezalar vardı ama en yaygını utandırmadır. Evrimimizde kazandığımız en önemli şeylerden bir tanesi utanma duygusudur. Utandırmak kuralı ihlal edene dair önemli bir yaptırım.”

 

‘Bir tarafta toprak ağaları bir tarafta köleler’

 

Özel mülkiyetin tamamlandığı aşamada ilk kent cumhuriyetlerinin yazılı yasalarında komünal toplumlardan farklı ceza sistemlerinin geliştiğine dikkat çeken Kazım, “Komünal toplumda gasp, yalan söyleme gibi suçlar yok. Bu tür şeyler kent cumhuriyetlerinde karşımıza çıkıyor. Bir başka şey de köleleştirme. İnsan insanın mülkiyeti haline gelebiliyor. Bir tarafta toprak ağaları bir tarafta köleler. Çıkar tartışmaları ekseninde bir sürü suçlar ortaya çıkmış. Bu süreçte ilk cezalandırma yöntemleri bedene yönelikti, şimdiki gibi ruha değil” diye belirtti.

 

YGC’lerde kafes sistemi

 

Sonrasında söz alan avukat Çiğdem Kozan ise “Hukuk” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. YGC ve S Tipi Cezaevlerini görsellerle anlatan Çiğdem, son yapılan cezaevlerinin çoğunun YGC ve S Tipi olduğunu belirterek Türkiye’de 7 tane S Tipi 22 tane ise YGC mevcut olduğunu aktardı. YGC’lerdeki tecrit biçimini “kafes” olarak tanımlayan Çiğdem, Antalya YGC’de bulunan bir tutsağın bulunduğu cezaevini ve bulunduğu odayı gösteren çizimlerini gösterdi.

 

Hava ile temas yok!

 

Tutsakların bulunduğu her modüllerinin (hücre) 12 metre karelik bir alandan ibaret olduğunu aktaran Çiğdem, “Yataklar camın önüne konuluyor ve eşyaların yeri dahi değiştirilemez. Değiştirdiğinizde farklı cezalandırma yöntemleriyle karşı karşıya bırakılıyorsunuz. Hücre içerisinde kameralar var. Sürekli olarak izlenildiğiniz ve özel alanınızın olmadığı bir yaşam alanı. Odaların hiç biri havalandırmaya açılmıyor. Odaların havalandırma görev tek yeri pencereler. Birkaç tutsak bir araya getirilerek başka bir koridordaki havalandırmaya çıkarılıyorlar. Bu da 1 saat civarında bir süre. Odanızda havayla bile temas edebileceğiniz tek yer pencerelerken orası da tel örgülerle kapalı” diye belirtti.

 

‘YGC’lerde insan hakları tanınmıyor’

 

1987 Avrupa Cezaevleri Standart Kuralları’na atıfta bulunan Kozan, Türkiye’deki cezaevlerinin bu kurallara aykırı olduğunu ifade eden Çiğdem, “İnsan saygı, maddi manevi sağlığın korunmasına dönük koşullara uyulmuyor” diye kaydetti. Bakanlar Komitesi’nin Avrupa Cezaevi Kurallarına Dair Üye Devletlerine gönderilen tavsiye kararına değinen Çiğdem, kararda yer alan, “Özgürlüğünden yoksun bırakılan tüm kişilere insan haklarına saygılı bir şekilde davranılmalıdır” ve “Cezaevi yaşamı genel toplum yaşamının olumlu yönlerine mümkün olabildiğince yaklaşmalıdır” gibi ilkelerine riayet edilmediğini aktardı. Çiğdem, cezaevlerinde sivil toplum kuruluşlarının yapması gereken incelemelere izin verilmediğini, avukatların dahi kısıtlandığını belirtti.

 

‘Sohbet hakları ellerinden alınıyor’

 

Türkiye ve Kürdistan’daki cezaevlerinin tamamında hak ihlallerinin yaşandığını ifade eden Çiğdem, “YGC’lerdeki tutsaklar, revirden randevu alınamadığını, modüldeki buton ile gardiyanlar ile acil durumlarda iletişim kuramadıklarını anlatıyor. Gece uykularında dahi rahatsız edici alarm sesleriyle uyandırılıyorlar. Tutsaklar, güneş ışığından mahkum kaldıklarını, farklı suç tipleriyle aynı yerde kalmak zorunda kaldıklarını ifade ediyorlar. Sohbet hakları ellerinden alınıyor. YGC ve S Tiplerinde artan haklara müdahale durumu diğer cezaevlerine de yansıdı. Bu cezaevlerinde her ay kitap alamazsınız. Kadın cezaevlerinde böyle bir uygulama yoktu ancak şimdi onlar da bir ay verip bir ay vermiyorlar” sözlerine yer verdi.

 

‘Abdullah Öcalan üzerindeki tecrit yayılıyor’

 

Çiğdem, Türkiye’de mutlak tecridin İmralı Adası’nda PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerinde başlatıldığına dikkat çekti ve şöyle devam etti: “Sayın Öcalan tek kişilik hücrede. İletişim kanallarına izin verilmemesinin yansıması diğer tutsaklara YGC ve S tiplerinde karşılık buldu. Sayın Öcalan’a mektupları hiç verilmiyor. İmralı Adası’nda 2015’ten beri yoğun bir tecrit, 2021’den beri mutlak iletişimsizlik hali var. 25 Mart 2021 tarihinden bu yana Öcalan’dan haber alınamıyor. Tutsaklar orada artan tecridin kendileri için de artan bir tecrit olacağını biliyor. Cezaevlerinde Sayın Öcalan üzerindeki tecride karşı ve Kürt sorunundaki demokratik çözüme dair 18 gündür açlık grevinde. Bu hapsetme hali siyasi ve ideolojik bir biçimde ortaya kondu. Bu tecrit toplumun tecrididir.”

 

‘Ölüme dönüş operasyonu’

 

Son olarak konuşan Metin Bakkalcı ise “sağlık” başlığına dair değerlendirmelerde bulundu. 19 Aralık 2000’de gerçekleştirilen Hayata Dönüş Operasyonu’nu hatırlatan Metin, “22 Ekim 2000’de bir açlık grevi başlatılmıştı ama 19 Aralık’a kadar tek bir ölüm yoktu. 19 Aralık’ta 32 insan yaşamını yitirdi ve açlık grevlerinin devam etmesiyle 68 kişi açlık grevinde, toplamda ise 100 insan yaşamını yitirdi. Hayata Dönüş dedikleri operasyon yüzünden 100 kişi öldü. Bu bir ölüme dönüş operasyonudur. Operasyonlar sürerken TTB Merkez Konseyi olarak, ‘Herkes bilmelidir ki cinayeti kör bir kayıkçı gördü, ben gördüm kulaklarım gördü’ açıklaması yapmıştık. Burada ben dahil hepimizin sorumluluğu var. Bu katliamlar hiç birimiz için kader değil” dedi.

 

‘Her yıl 300 bin kişi cezaevine girip çıkıyor’

 

Metin, konuşmasının devamında şunları dile getirdi: “2005 yılında bu ülkede cezaevlerinde 55 bin insan yaşıyordu. 2022’in sonunda bu 55 bin insan, 341 bin 957’ye çıktı. 12 Eylül Darbesi’nde dahil böyle bir trend olmadı. Adalet Bakanlığı verilerine göre bu ülkede her yıl 300 bin insan cezaevine giriyor ve 300 bin insan cezaevinden çıkıyor. Hapishaneler insan hakları ihlalinin olağan üstü repertuarıdır. Daha girişte çıplak arama dahil olmak üzere ihlaller manzumesi var. Tecrit bir insanı fiziksel veya sosyal olarak diğer insanlardan veya şeylerden ayrıma tabi tutarak duygusal ve sosyal uyaranlardan yoksunluk sonucuna ulaşma amacı güder” diye belirtti. 19 ve 20’inci yüzyılda başlayan “kapatılma” cezalandırılması sonucunda kişinin bedeninin ve ruhunun hapsedildiğini belirten Metin, YGC’lerin kuruluş felsefesinin tecridi esas aldığını dile getirerek, İmralı Cezaevi’nin ise kabul edilemez ve örneği olmayan bir yapıda olduğunu aktardı.

 

Panel, katılımcıların yönelttiği sorularla son buldu.