Habibe Eren

 

HABER MERKEZİ - Tarikat liderinin ölüm haberi sonrası medya, bu karanlık tarikatlarda neler yaşandığını irdelemek yerine aslında  “cemaat lideri” vasfını kabul görerek Mahmut Ustaosmanoğlu sonrası gelecek “yeni liderin” haberini yaptı. Kimi başlıklarda “hocaefendi” tabiri kullanılarak sahiplenilen bir noktadan; kimi medya kuruluşları da söz konusu kişinin ismini başlıkta vererek hem tanıttı hem de önem atfetmiş oldu.

 

Savaş, ekonomik kriz, yoksulluk, Kürtlerin ve Türkiyeli halkların her alanda haklarına yönelik saldırı ve ihlaller… Tüm bunlar devam ederken bir yandan da Türkiye’nin hemen hemen her yerinde toplumsal alanda oldukça hızlı gelişen ve bir o kadar çabuk unutulan gündemler yaşanıyor.  Film şeridi gibi hızlıca geçen gündemler sosyo-politik olarak tahlil edilmesi ve göz ardı edilmemesi gerekirken; uzun bir süredir yaşatılan her şeyin normalleştirilmesi politikasıyla,  olaylar hafızamızda kısa bir “an” olarak yer buluyor.

 

Skandal, spekülasyon, cinsiyetçilik…

 

Tüm bu anlık gündemler içinde medya bazen “yapay gündemlerle” bize birçok şeyi unutturduğu gibi bazen görmeyerek ya da yanlış göstererek, olayları saptırıp yeni bir kurgu sahneliyor. Bu kurgu da algı, hedef gösterme, skandal, spekülasyon, cinsiyetçilik ve tekçilik üzerinden ilerliyor. Medyanın hâkim algıya ne kadar zaman ayırdığı ve diğer kesimleri ne kadar gördüğü uzun ve ayrı tartışılması gereken bir konu ancak ana akımın yanı sıra alternatif medya da bazen popülist durumlara daha fazla ağırlık veriyor ve haber metninde eleştirel söylemde bulunmaktan kaçıyor. 

 

‘Söylem anlayışındaki en önemli kavramlardan biri ideoloji’

 

Hollandalı dilbilimci Teun van Dijk  söylem anlayışındaki en önemli kavramlardan birinin ideoloji olduğunu söyler ve bu konuda önemli veriler ortaya koyar.  Söylemin ortaya çıkmasında ve yayılımında ideolojilerin önemli olduğunu söyleyen Van Dijk'a, göre söylemin anlaşılmasında ve oluşturulmasında ideolojiler toplumsal alanlarla ilgili tutum ve grup bilgisi aracılığıyla işlemektedir. Haberleri sadece metinsel ve yapısal olarak ele almayan Van Dijk, anlama ve üretim düzeylerinde analiz ve açıklama getirir. Haberin makro ve mikro söylem düzleminde üstbaşlık, başlık, alt başlık, spot ve haberlerin girişlerini analiz eden tematik bir çözümlemesini yapar. 

 

Van Dijk, haber başlıklarının bold ve büyük puntolarla okuyucunun dikkatini çekecek tarzda öne çıkarılması ile haber girişine öncülük ettiğine dikkat çeker. Haber başlıklarının olaya ilişkin en önemli bilgiyi vermek iddiasını taşıdığını vurgulayan Van Dijk’a göre, "olayla ilgili en önemli olan bilginin seçimi ve haber başlığına taşınması sübjektif bir karardır" der.

 

Cenaze töreni canlı olarak verildi

 

Geçtiğimiz günlerde Nakşibendi tarikatına bağlı İsmailağa cemaati lideri Mahmut Ustaosmanoğlu yaşamını yitirdi. Cenazesinde AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’dan devlet yetkililerine ve CHP’li bir isme kadar tüm devlet erkanı törende yer aldı. Fatih’te on binlerin katıldığı cenaze törenini “devletin resmi ajansı” olan Anadolu Ajansı (AA) canlı servis etti. DHA, İHA an be an törenden bildirdi, tüm ayrıntılarıyla servis etti. Yine birçok medya kuruluşu hem yaşamını yitirişini hem de tarikatın, cenaze törenine kadınların gelmesini istemediği yönündeki açıklamasını verdi. Tabi ki bu tarikatın Türkiye’deki etkisi ve konumunu düşünecek olursak, ölümünün haber değeri var ancak nasıl olmalıydı? Bu soru önemli. Genellikle haberlerde “nötr” ifadeler yer alırken teşhire daha az yer verildi. 

 

 Haber başlıklardan bir kaçı şöyle:

 

“Sputnik: İsmailağa Cemaati'nden Ustaosmanoğlu’nun cenazesiyle ilgili açıklama: 'Kadınlar cenazeye gelmesin'

 

Cumhuriyet: Ustaosmanoğlu’nun cenazesiyle ilgili İsmailağa cemaatinden açıklama: 'Hanım kardeşlerimizin cenazeye katılmamasını rica ederiz'

 

Birgün Gazetesi: İsmailağa tarikatından Ustaosmanoğlu’nun cenazesiyle ilgili açıklama: Kadınlar gelmesin

 

Yeniçağ: İsmailağa Cemaati açıkladı: Kadınlar cenazeye gelmesin

 

Haber içeriklerinde tarikatın iç yüzü yoktu 

 

Birçok haberde tarikat liderinin geçmişi ve yaşamının yer aldığı biyografisine yer verilirken haberin içeriği, arka planında olumsuz bir ima ya da söz konusu tarikatların asıl yüzü, yani madalyonun diğer kısmı yoktu. Öte yandan ölüm haberi sonrası medya, bu karanlık tarikatlarda neler yaşandığın irdelemek yerine aslında  “cemaat lideri” vasfını kabul görerek Mahmut Ustaosmanoğlu sonrası gelecek “yeni liderin” haberini yaptı. Kimi başlıklarda “hocaefendi” tabirini kullanılarak sahiplenen bir noktadan; kimi medya kuruluşları da söz konusu kişinin ismini başlıkta vererek hem tanıttı hem de önem atfetmiş oldu. 

 

Star: İsmailağa Cemaatinin yeni lideri Hasan Kılıç hocaefendi kimdir? Mahmut efendinin yerine geçen isim belli oldu!

 

Yeni şafak: İsmailağa Cemaati yeni lideri Hasan Efendi kimdir? 

 

Duvar: İsmailağa cemaatinin yeni lideri Hasan Kılıç oldu 

 

Habersol: İsmailağa Cemaati'nin yeni lideri cenazede açıklandı

 

Darbe sürecinde kuruldu 

 

Darbe sürecinde kurulan söz konusu tarikat, bugün Türkiye’nin hemen her yerinde yurt, Kuran kursu gibi mekânlarda söz sahibi olarak bulundukları yerde ‘egemen’ statüsünde. Sadece sosyal alanda değil siyasal anlamda her konuda söz sahibi olan bu tarikat,  ırkçılık ve hedef göstermeyi de sık sık kullanıyor. Tarikatta yer alan ve kamuoyunda Cübbeli Ahmet olarak adlandırılan ve bir dönem çete ve fuhuş operasyonunda tutuklanan Ahmet Mahmut Ünlü,  geçtiğimiz aylarda yayınladığı bir videoda HDP'ye ve seçmenlerine yönelik ırkçı söylemlerde bulundu. Dijital medya hesabından paylaştığı videoda  "PKK militanlarını destekleyen ve bölünme niyetiyle HDP'ye rey verenleri vatandaşlıktan çıkarmazsanız vatanın bütünlüğünü sağlayamazsınız ve bölünmeyi önleyemezsiniz!" diyecek kadar ileri gitti. 

 

İsmailağa cemaati, geçmişte hem içlerindeki istismar, tecavüz olaylarıyla hem de mensuplarına yönelik suikast olaylarıyla da sık sık gündeme gelmişti.