ANKARA - KESK,  açıkladığı 4’üncü deprem raporunda, geçen bir aylık süreçte birçok sorunun hala çözülemediğine ve sivil toplum eliyle sürecin götürüldüğüne işaret etti. 

 

Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Ankara’da bulunan genel merkezlerinde 4’üncü Deprem Raporu’nu açıkladı. KESK’li heyetin saha çalışmalarıyla hazırlanan raporda depremin üzerinden ay geçmesine rağmen temel sorunların hala çözülemediğine dikkat çekildi. Barınma, sağlık ve diğer temel ihtiyaç sorunlarının sivil toplum örgütleri ve dernek-sendika aracılığıyla çözüme kavuşturulmaya çalıştırıldığının kaydedildiği açıklamada, devletin bir an önce bu sorunları gidermek için harekete geçmesi gerektiği belirtildi. Raporu KESK Eş Genel Başkanı Mehmet Bozgeyik okudu.

 

‘Depremde olmayan devlet kalkanıyla ortaya çıktı’

 

Raporun sunulması öncesinde yapılan açıklamada,  “tek adam” rejiminin yarattığı tahribatın ve devlet kurumlarının içinin nasıl boşaltıldığına dikkat çekildi. Açıklamada, “’Tek adam’ rejiminin adeta mottosu haline gelen ‘işler hızlı yürüsün’ gerekçesinin de ne kadar da içi boş olduğunu, hantallaşmanın ve bürokrasinin rejimin temel karakteri haline geldiğini deprem sonrası yaşananlar üzerinden herkes daha net gördü. Net olan diğer bir husus ise OHAL’in niçin ilan edildiğidir! Depremin sonuçlarının bu denli ağır olmasına yol açan politikaların teşhirini önleme amacıyla temel hak ve özgürlükler OHAL eliyle iktidarın kuşatması altına alınmıştır. İstanbul’da, aralarında çok sayıda sendika şube yöneticilerimiz ve üyelerimizin de olduğu Kızılay’ın ne insanlığa ne ahlaka ne de hukuka sığan çadır satışını, iktidarın depremin sonuçlarının ağırlaşmasına yol açan politikalarını protesto etmek isteyenlere yönelik polis saldırısı iktidarın faşizan yüzünü, OHAL’in amacını bir kez daha göstermiştir. Depremden sonra ortada olmayan devlet şimdi kalkanıyla, copuyla, gazıyla, cezaevi ile ortada dolaşmaktadır” diye kaydedildi.

 

Raporda deprem bölgesindeki sorunlar ve acil eylem planında yer alanlar şöyle sıralandı:

 

“*İktidarın deprem bölgelerindeki çalışmalarında çok yönlü bir ayrımcılık olduğuna dair yoğun eleştiriler ve değerlendirmeler mevcuttur. Etnik kimliğe, mezhebe, muhalif kimliğe, cinsiyete dayalı, mülteci karşıtlığı şeklinde gelişen ayrımcılık depremin yarattığı zorluklara toplumsal fay hatlarının derinleşmesi gibi yeni kırılmalar eklenmektedir. Depremin dahi iktidarı ayrımcı politikasını zerre kadar sorgulamaya götürmemiş olmasını ideolojik felsefesine, kapitalist zihniyetine ve tekçi anlayışına bakarak değerlendirmek bizleri daha objektif sonuçlara ulaştıracaktır.

 

*Deprem sonrası devletin geç gelmesi, çadır kent ve konteyner kentlerin hala yetersiz oluşu, havaların soğuk oluşu gibi nedenlerden dolayı bir göç yaşanmaktadır. İktidarın yerinde tedbir almak ve ihtiyaçları karşılamak yerine adeta göçleri teşvik ettiği ya da en iyimser tahminle seyrettiği görülmektedir. ‘Fırsat bu fırsat’ denilerek seçimlere yönelik bir hesap mı yoksa uzun vadeli daha farklı toplumsal mühendislik mi yapılmaktadır, bilemiyoruz. Tek adam rejimlerinin bellek silme konusundaki pratikleri, deprem sonrası bu tehdidi daha da büyütmektedir.

 

*Başta AFAD İl Müdürlükleri olmak üzere iktidara bağlı resmi kurumlar depremzedelere yönelik yapılan çalışmalar konusunda STK’ler ile işbirliğine gitmemekte, STK’lar kimi yerlerde ciddi engellemelerle karşılaşmaktadır. İktidarın muhalif partilerden seçilen yerel yönetimlerle işbirliği yapmama tutumu devam etmektedir. Atanan koordinatör valiler ise daha çok güvenlik meseleleriyle ilgilenmektedirler.

 

*Depremin en çok etkilediği yerlerde sağlığa erişimde ciddi sıkıntılar vardır. Çadır sorununun dahi tam olarak çözülmemiş olması, suların kirlenmesi, oluşturulan çadır kent ve konteynerde banyo ve tuvalet sorununun standartların çok uzağında olması, hava durumu gibi nedenlerden dolayı birçok yerde salgın tehlikesi baş göstermiştir.

 

*Deprem bölgelerindeki Aile Sağlık Merkezlerinin (ASM) neredeyse tamamı kaplıdır. Çünkü bir kısmı yıkılmış, bir kısmı ağır hasarlı hale gelmiştir. Kısmen koşulları olanlar da daha yeni yeni açılmaktadır. Ancak buralarda çalışan emekçiler de depremzede olduğu için travma durumları devam etmektedir.

 

*Havaların soğuk olması nedeniyle özellikle geceleri soba kullanılmakta ve bu sobalarda kalitesiz kömür kullanılmaktadır. Çadırların kalabalık olması da bu duruma eklenince üst solunum yolu enfeksiyonlarında ciddi bir artış gözlenmektedir.

 

*Genel anlamda tuvalet ve banyo problemi devam etmektedir. Köylerde seyyar tuvalet yoktur. Kalabalık nahiye, ilçe ve illerde yeterince tuvalet bulunmamakta, çoğu yerde ise tuvaletlerin düzenli temizliğinin yapılmamasından kaynaklı sağlığı tehdit eden kirlilik yaşanmaktadır. Banyo sayısının yeterli olmaması da uyuz ve bit salgınlarına zemin hazırlamaktadır.

 

*Köylerde deterjan bulunabilirse çamaşırlar taşıma su ile ellerde yıkanmaktadır. Kazanlarda ısıtılan sular ile çadır içinde banyo yapılabilmektedir. Deprem olduğu günden bu yana banyo yapamayan insanlar bulunmaktadır. Kimi köylerde bit ve uyuz salgını başlamış durumdadır.

 

*Pazarcık ilçesinin kuzeyinde yer alan köylerin yolları derin vadi ve derelerin içinde olması nedeniyle heyelandan zarar görmüş, arazileri birbirine bağlayan yollar düşen kayalar sebebiyle kapanmıştır. Devam eden artçı depremler nedeniyle bu dik yamaçlarda insan ve hayvan hayatını tehlikeye atacak heyelan tehlikesi bulunmaktadır.

 

*Kartalkaya Barajı’nın gövdesi depremle birlikte zarar görmüş, bölgedeki sulama kuyularının kimi kurumuş, kimi çamurlu akmaya başlamıştır. Depremin toprak yüzeyinde ortaya çıkardığı tahribat sonucu ürünler zarar görmüş, drenaj ve sulama kanalları kullanılamaz hale gelmiştir. Şebeke suları akmakla birlikte, Pazarcık’ın bazı köylerinde suyun azaldığı görülmüş, bazı köylerde de sağlık açısından riskleri düşünülüp içme suyu olarak kullanılmamaktadır.

 

*Özellikle Hatay ve İskenderun gibi yerlerde temiz suya erişimde ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır.

 

* Çevre temizliği ve çöplerin toplanması konusunda sıkıntılar devam etmektedir.

 

*Hamile kadınların izlemleri, çocukların ise aşılaması neredeyse durmuş durumdadır.

 

*Gönüllü ağının erkek yoğunluklu olması yardımların da daha çok erkek eksenli dağıtımına yol açmıştır. Kadınların sorunlarını ve ihtiyaçlarını dile getirmesi daha zor olduğu gözlemlenmiştir. Saha çalışmalarında gönüllü kadınların yer alması bu anlamda önem arz etmektedir. Bu nedenle KESK’li kadınlar ve diğer kadın örgütleri 8 Mart’a giderken deprem bölgelerinde çok yönlü bir çalışma başlatmışlardır.

 

*Köylerde kalan kadınların temizlik ve hijyen malzemelerine erişiminin kent merkezine göre daha kısıtlı olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak da kadınlarda strese bağlı olduğu düşünülen idrar yolu enfeksiyonu ve düzensiz adet kanamaları vakalarının yoğun olduğu gözlemlenmiştir.

 

*Çadırda aileleriyle kalan çocukların annelerinden ayrılmak istemediği, ağlama ve kaçıngan tepkiler geliştirdikleri görülmektedir. Bu durum yaşanan afetin büyüklüğüne bağlı olarak bu aşamada normal bir tepki olarak kabul edilse de acilen psikososyal destek çalışmalarının planlanarak hayata geçirilmesi gerekmektedir. KESK’li Gönüllüler birçok il ve ilçede çocuklarla yaratıcı drama etkinlikleri, boyama, hikâye anlatımı, film gösterimi ve eğitici oyun etkinlikleri yapsa da bunun daha bütünlüklü ve bir program dâhilinde uygulanmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

 

*Kaygı, tükenmişlik ve çaresizlik duyguları halkta gözlemlenen psikolojik durumun baskın temasını oluşturmaktadır.

 

*Molozlar içinde cenaze kontrolü dahi yapılmadan dere yataklarına gelişigüzel bırakıldığına, bina enkazlarında asbest ve çok sayıda tehlikeli atıklar bulunduğuna dair yoğun şekilde şikâyet ve değerlendirmeler mevcuttur. Bu atıkların tüm canlılar için ciddi sorunlara yol açacağı biliniyor. Bu nedenle bina enkazlarının tehlikeli atık olarak kabul edilmesi ve ilgili prosedürün uygulanması gerekmektedir.

 

*Başta Hatay olmak üzere ağır hasarlı binaların yüzde seksenine daha dokunulmamış ve bu binalar artçıların devam etmesinden dolayı büyük risk oluşturmaktadırlar. Kaldırılmayan enkazlarına içinde cenaze olup olmadığı ise meçhuldür. Mahalle araları ve ara yolların çoğu hala yıkılan binaların enkazları ile kapalı halde durmaktadır. Hatay’da hiç bir çalışma yapılmamış mahalleler bulunmaktadır.

 

*Yerel yönetimler süreci yönetmede ciddi sıkıntılar yaşamaktadırlar. Halk arasında işlevsel kent konseyleri, mahalle meclisleri, komiteler vb herhangi bir örgütlemeleri olmadığından halk örgütsüz durumdadır ve bugün iyi niyetli çaba ve girişimlere rağmen geleceği birlikte örme, yaşam alanlarını birlikte kurmada sorunlar yaşanmaktadır.

 

*Arsa ve emlak spekülatörleri peydahlanmış durumdadır. Başka illere göç eden çaresiz ve paraya ihtiyaçları olan depremzedelerin bulunup yıkılmış veya hasarlı evlerin ucuz fiyatlarla satın alınmak istendiğine dair bizlere de haberler gelmiştir. Hatay baro başkanı heyetimize şu ana kadar binlerce mülkün satıldığını, baro ve diğer emek ve meslek örgütleri olarak Cumhurbaşkanına bir yazı göndererek arsa ve mülkiyetlerin satışların geçici olarak durdurulmasını talep ettiklerini ifade etmiştir.

 

*İnsan merkezli yaklaşım depremde de karşımıza çıkmaktadır. Oysa deprem birçok canlı ve cansız varlığın yok olmasına yol açmıştır. Hayvancılık kaynaklı on binlerce-yüzbinlerce çiftlik hayvanının telef olması yanında sokak hayvanları da depremden ciddi zarar görmüştür. Özellikle köylerde çok sayıda hayvanın öldüğü biliniyor. Hayvanların yem ihtiyacı ve köylerde tarama yapılması için veteriner ihtiyacı bulunmaktadır. Sendikamız TARIM ORKAM-SEN bu konuda ciddi bir çalışma yürütmektedir ancak ulaşılamayan hala çok sayıda köy bulunmaktadır.

 

*Yazlık ekimler için toprak hazırlığı, tohum, gübre temini gibi hususlar öncelikli konular olarak önümüzde durmaktadır. Kimi Tarım Kredi Kooperatiflerine ait hizmet binaları yıkılmış, depolarda bulunan gübre, yem, ilaç, akaryakıt, tohum vb. girdiler enkaz altında kalmıştır.  Sulu tarımın yapıldığı ova köylerinde obruk oluşması ihtimaline karşı çiftçilerde bir tedirginlik mevcut olup, obruk oluşması ihtimali olup olmadığına dair çiftçilere henüz bilimsel açıklamalar yapılmamıştır.

 

*Depremzedeler göç ettikleri illerde de öncelikle dayanışma ilişkileri ile yaşama tutunma gayreti içerisindedirler. Ev ve iş bulma en temel sorun haline gelmiştir. Kira fiyatları korkunç düzeylerde artış göstermiştir. Geleceğe dair belirsizlik toplumsal bir travmaya dönüşmüştür. İstanbul, İzmir gibi illere göç etmek zorunda kalanlar buralarda deprem olabileceği kaygısı ile ciddi psikolojik sorunlar yaşamaktadır.

 

*İllere gelen depremzedeleri herhangi bir resmi kurum karşılamamakta, bir kayıt tutulmamaktadır. Resmi kurumlar tarafından depremzedelere yönelik düzenli güncel bilgilendirmeler yapılmamaktadır.

 

*Otellere yerleşen depremzedelerin kahvaltı ihtiyaçları oteller tarafından karşılansa da öğlen ve akşam yemeklerini kendileri karşılamak zorunda kalmaktadırlar.

 

*Lise ve üniversitelere giriş sınavına girecek gençlerin sınava odaklanma, il dışına çıkanların adaptasyon ve genel olarak gelecekleriyle ilgili kaygılı oldukları sıklıkla dile getirilmektedir.

 

Hayata geçirilmesi gereken acil eylem planları ise şöyle:

 

*Ayrımcı politikalar derhal sonlandırılmalıdır.

 

*Yerel yönetimlerle işbirliği sağlanmalı, çalışmalar birlikte koordine edilmelidir. Depremzedelere yönelik çalışmalarda kamu kurumları ile emek ve meslek örgütlerinin, STK ve siyasi partilerin koordineli çalışmaları sağlanmalı, sahada bunun aksi yönündeki engellemelere son verilmelidir.

 

*Mevcut çadır kentler bulaşıcı hastalıklara zemin hazırlamakta, yangın tehlikesi ile yeni felaketlere yola açabilecek ve zehirlenmelerden kaynaklı ölüm sayılarının artmasına neden olacak şekildedir. Bu konuda uluslararası standartlar bellidir. Çadır kentler ve konteyner kentlerin toplama kampı gibi görülmesi ve bu bakış açısıyla dizayn edilmesinden derhal vazgeçilmelidir. Buraların yaşam alanı olduğu, uzun süre kalınacağı görülerek bir düzenleme yapılmalıdır. Çadırlar arasında uluslararası standartlara uygun yeterince mesafe olmalıdır.   Sendikamız SES ve TTB’nin önerileri dikkate alınmalıdır.

 

*Çadır kent yönetimlerinde orada yaşayanların aktif katılımını sağlayan mekanizmalar geliştirilmelidir.

 

*Çadır kentler ve konteyner kentler emek ve meslek örgütlerine, STK ve demokratik kitle örgütlerine, uluslararası kurumlara açılmalı, çalışma yapmaları ve denetlemeleri engellenmemelidir.

 

*Birçok çadır kentte kadınların çadır dışına çıkmadığı gözlemlenmektedir. Çadır kentler ve konteyner kentlerde kurulan WC’ler kadınlar düşünülerek yeniden ele alınmalı, çadırlardan uzak alanlara yapılmalı, hijyen sorunu çözülmelidir.

 

*Her kentin kültürel durumunu da gören bir yerden kadınların çadır kentteki toplumsal yaşama katılımı için tedbirler alınmalıdır.

 

*Özellikle çocuklara çok sayıda abur cubur yiyecekler dağıtılmaktadır. Bu durum sağlıkları için sorun teşkil edecektir. Bunun yanı sıra çadır kentlerde dağıtılan yemekler günlük besin ihtiyacını karşılamaya yetecek düzeyde olmalıdır.

 

*Çocuklara yönelik psikososyal süreçler devreye sorulmalıdır.

 

*Kayıp çocuklar konusu ivedilikle açığa kavuşturulmalı, iddialara ilişkin soruşturmalar açılmalı, sorumlular yargılanmalıdır.

 

*Temiz ve ulaşılabilir su sorunu ivedilikle çözülmelidir. İnsan ve hayvanların kullanımı için zarar görmüş su kaynakları onarılmalı, akan suların tahlilleri yapılmalıdır. Tarımsal sulamada kullanılan su kaynakları ve sulama yapıları onarılarak çiftçinin geçim kaynağı tarımsal üretimin sürmesi sağlanmalıdır.

 

*Salgın hastalıklara karşı tedbir alınmalıdır.

 

*Piyasada bulunmayan ilaçların tedariki için ivedilikle adımlar atılmalıdır. Kronik hastalıkları olanlar, bakıma muhtaç ve engelli olanların tedaviye erişimleri için tedbirler alınmalıdır.

 

*Otel, apart otel ve gönüllülerin tahsis ettiği şahsi evlerde kalan depremzedeler tespit edilmeli, başta öğün yemekleri olmak üzere temel ihtiyaçları düzenli bir şekilde karşılanmalı, şahsi evlerde kalan depremzedelerin elektrik, su, doğalgaz gibi faturaları kamu tarafından karşılanmalıdır.

 

*Resmi kurumlar her türlü iletişim kanallarını kullanarak depremzedelere yönelik periyodik bilgilendirmelerde bulunmalıdır.

 

*Unutulmamalıdır ki böylesi dönemlerde psikososyal destek açısından en iyi sağaltım yolu toplumsallaşmadır. Okullar da toplumsallaşmanın araçları olarak değerlendirilerek bir an önce yüz yüze eğitime geçilmelidir.

 

*Depremzedelerin yurtlar yerine kamu misafirhanelerinde barınmaları sağlanmalıdır.

 

*Deprem sahalarında çok yoğun bir çalışma temposuna giren sağlık emekçileri salgında olduğu gibi tükenme noktasına gelmiştir. İktidar sağlık emekçilerinin taleplerine kulaklarını tıkamaktadır. İzinlerin dahi kullanılması istenmemektedir. Sorunları çözme bir yana göreve dönmeyenler için hukuki yaptırımlar yaptırılacağı ifade edilmektedir. Sağlık emekçileri çok yoğun olarak yaşasa da deprem bölgesindeki tüm kamu emekçileri benzer sıkıntılar yaşamaktadır. Bu nedenle; depremin yıkıcı etkilerinin en fazla yaşandığı Hatay, Adıyaman ve Kahramanmaraş başta olmak üzere deprem bölgesinde görevli kamu emekçilerinin hiçbir koşul aranmadan tayinleri istedikleri yere yapılmalıdır.

 

*Tayin çıkarmak istemeyenler açısından ise en az 3 aydan 6 aya kadar ücretli izinli sayılmalıdırlar. Bir şekilde deprem bölgesinden ayrılıp çeşitli kentlere çocuklarını okullara yerleştirilenler 3-6 aylık ücretli izin süreleri bittikten sonra (normalleşme yaşandıktan sonra) bulundukları illerde geçici görevle çalışmaları sağlanmalıdır.

 

*Hiçbir şekilde deprem bölgesinden ayrılmayan ve geçici görevlerle dönüşümlü olarak deprem bölgelerine gönderilen tüm kamu çalışanları için uygun barınma, beslenme ve hijyen koşulları sağlanmış yaşam alanları oluşturulmalı ve çocukları için 24 saat süreyle hizmet verecek kreşler açılmalıdır.

 

*Tarım Kredi Kooperatifi ve Ziraat Odaları tarafından kurulacak prefabrik depo ve bürolar aracılığıyla gübre, yem vb girdiler çiftçiye ücretsiz olarak sağlanmalıdır.

 

*Sadece üyelerine satış yapmakta olan TKK’lerinin, tüm çiftçilere girdi temin etmesi sağlanmalıdır.

 

*Çoğu il ve ilçede büyükşehir belediyeleri tarafından kurulan alet- makine parkları deprem bölgesine taşınmalı ve traktörü, alet-makinesi zarar görmüş çiftçilerin hizmetine sunulmalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde bulunan arazi araçları bölgeye sevk edilmeli, sürdürülecek kamusal hizmetler deprem bölgesi dışından görevlendirilecek kamu emekçileri tarafından yürütülmeli, yıkımı görmüş kamu emekçileri çalışmaya zorlanmamalıdır.

 

*Deprem bölgelerinde yeni yerleşim alanları için mera ve orman alanlarında inşaat yapılabilmesine olanak sağlayan düzenlemeler geri çekilmelidir.

 

*Yetkililer görece az hasarlı evleri kontrol ederek ön rapor hazırlamaktadırlar. Ancak evlerin yeni bir depreme ya da artçı depreme dayanıp dayanamayacağına ilişkin kesin ifadede bulunmaktan kaçınmaktadırlar. Bu nedenle insanlar az hasarlı evlere de girmeye korkmaktadırlar. Bu nedenle bir an önce İnşaat Mühendisleri Odası’nın da görüşleri alınarak tam anlamıyla bir inceleme süreci başlatılmalıdır.

 

*Deprem beklenen bölgelerde seferberlik ruhuyla çalışmalar başlatılmalı, seçim atmosferi bahane edilerek hazırlıklar ertelenmemeli, acil tedbirler alınmalıdır.”