Nişmiye Güler

 

HABER MERKEZİ - AFAD’a İçişleri Bakanlığı’na bağlandığından bu yana 30 milyara yakın bütçe ayrıldı. 6 Şubat’ta yaşanan depremle birlikte bu paraların nerelere gittiği bir kez daha gündeme geldi.   

 

Deprem bölgesi olan Türkiye’de, 2009’da çıkarılan yasa ile Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kuruldu. Daha önce afetlerle ilgili olarak görev yapan İçişleri Bakanlığı’na bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Başbakanlık’a bağlı Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatılarak bu çatı altında birleştirildi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamında ise 15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile AFAD İçişleri Bakanlığı’na bağlandı. 

 

AFAD görevini yapıyor mu?

 

Büyük umutlar bağlanarak kurulan AFAD, bugün en çok tartışılan kurumlar arasında yer alıyor. Özellikle 6 Şubat günü Mereş merkezli 7.7 ve 7,6 şiddetindeki depremler sonucunda 10 kentte gerçekleşen yıkımlar, AFAD’ı bir kez daha tartışmanın odağına oturttu. AFAD’ın bünyesinde kurulan ve görev tanımları içerisinde “Depreme hazırlık, müdahale, deprem riski yönetimi faaliyetlerini yürütmek” yer alan Deprem Dairesi Başkanlığı’nın misyonunu yerine getirmediğini ise yıkılan on binlerce bina kanıtlıyor. 

 

6 yılda 30 milyara yakın bir bütçe 

 

AFAD’a, İçişleri Bakanlığı’na bağlandığı 2018’den bu yana devlet bütçesinden 29 milyar 13 milyon 201 bin 462 TL ayrıldı. 2018 yılında başlangıç ödeneği 2 milyar 265 milyon 864 bin TL ayrılan AFAD’a ek ödenekler ile yılsonunda toplam 3 milyar 646 milyon 302 bin 462 TL verildi. 2019 yılında ise AFAD’a ayrılan bütçede kısıtlamaya gidilerek 1 milyar 406 milyon 671 bin TL ödenek tahsis edildi. 2020 yılı bütçesinde de 1 milyar 637 milyon 171 bin TL ödenek tahsis edildi. 2021 yılında artışa gidilerek 2 milyar 85 milyon 860 bin bütçe, 2022 yılında ise büyük bir artışa gidilerek ek bütçe dahil 12 milyar 161 milyon 792 bin TL AFAD’a ayrıldı. Fakat 2023 Cumhurbaşkanlığı bütçesinde AFAD’a ayrılan bütçede kısıtlamaya gidilerek 8 milyar 75 milyon 405 bin TL verildi. 

 

‘Sermaye transferi’ kimlere aktarıldı? 

 

Peki AFAD bu bütçeyi neye harcadı? AFAD’ın resmi sitesini incelediğimizde kimi dikkat çekici detaylar göze çarpıyor.  Her yıl düzenli olarak kurumsal raporlar yayınlayan AFAD, resmi internet sayfasında ise 2020’den bu yana aylık hazırlanan “Mali Raporlar”a yer veriyor. Raporlarda AFAD bünyesinde yer alan müdürlükler ve dair başkanlıklarına ait gelir gider kalemlerine yer veriliyor. CHP İstanbul Milletvekili Özgür Karabat, 2022 yılında yaptığı bir açıklamada Sayıştay’ın 2020 ve 2021 yıllarında hazırladığı AFAD raporlarındaki çarpıcı bir bilgiye dikkat çekmişti. Özgür Karabat, Sayıştay raporuna dayandırdığı bilgide, AFAD’ın bu iki yılda “sermaye transferi” adı altında toplam 10.7 milyar TL'nin bütçesinden çıkardığını paylaşmıştı. Özgür, 2020’de 3 milyar 15 milyon TL, 2021’de de 7 milyar 784 milyon TL’nin sermaye transferinde kullanıldığını belirtirken, bu paranın iktidar yandaşlarına peşkeş edildiğini iddia etti. AFAD ise yaptığı açıklamada kurumlar arası sermaye transferi olabileceğini savundu. 

 

Paralar TOKİ’ye 

 

AFAD açıklamasında ayrıca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’na (TOKİ) sermaye aktarımı yapıldığını kabul etmiş, bunun da afetzedeler için konut, iş yeri ve ahır yapılması amacıyla verildiğini öne sürmüştü.  AFAD, yine aynı açıklamada TOKİ’nin son üç yılda 60 bin afet konutu, iş yeri ve ahır yaptığını belirtmişti. 

 

Aktarım 2022’de devam etti

 

AFAD’ın 2022 Mali Raporu’nda da yine benzer kalemlerin yer aldığı görülüyor. 2022’de bu rakam 12 milyar 249 milyon 61 bin TL’ye çıkarıldı ve “sermaye transferi” adı altında dışa aktarıldı. Bu paraların nerelere gittiği ise muamma. 

 

52 milyon TL bağış 

 

Yine 2022 raporunda yurt içi ve yurt dışından alınan bağışlar, özel gelirler,  kurum ve kişilerden alınan yardım ile proje yardımlarından toplam 52 milyon 595 bin 257 TL bütçeye eklendiği görülüyor.  

 

Kalemler deprem riskini azaltmadı!

 

2022 raporunda dikkat çeken bir diğer detay ise Deprem Ve Risk Azaltma Genel Müdürlüğü’nün 71 milyon 719 bin 400 TL, Deprem Dairesi Başkanlığı’nın ise 7 milyon 576 bin 414 TL kaleminin bulunması. Son yaşanan depremde şimdiye kadar 109 bin bina hasar görüp on binlercesi de yıkıldı. Bu durumda 2022’de deprem hasarını önlemek ve olası riskleri azaltmak için harcanması gereken toplam 79 milyon 295 bin 814 TL’nin neye harcandı sorusu akıllara geliyor.  

 

Gider çok gelir yok!

 

AFAD’ın 2022 giderler toplamı 16 milyar 128 milyon 482 bin 235 TL, net bütçe geliri toplamı ise 195 milyon 300 bin 718 TL olarak raporda yer aldı. Bütçe gelir-gider farkı ise -15 milyar 933 milyon 181 bin 516 TL.  

 

Yandaşa para, halka enkaz

 

Bu kadar giderin olduğu tabloda halkın payına enkazın düşmesi “kader” ile açıklanabilir mi? Milyar ve milyonların havada uçuştuğu bütçeler var iken 10 kenti kapsayan deprem bölgelerinde halk halen enkaz altında, ısınacak yer ve ekmek bulamıyor, yardımlar ulaşamıyor, ekipler yetmiyor. Halkın öz gücü ile kollektif bir şekilde depremzedelere ulaştırılmak üzere yolladığı yardım TIR’larına AFAD denetiminde dağıtılacağı bahane edilerek el konuyor. AFAD, afet sonrası olası hasarları en aza indirmek yerine daha da çıkmaza sürüklüyor. Buna da devletin en birinci ağızdan yetkilisi olan Cumhurbaşkanı karar veriyor. Bu da yetmiyor günlerdir bas bas bağıran halkın çığlığını görmezden geliyor ve AFAD aracılığı ile tüm deprem bölgelerine ve depremzedelere ulaştıklarını iddia ediyor. 

 

Bu 10 kent enkaza ve hayalet şehirlere dönmeden önce alması gereken önlemleri almayan AFAD’ın milyar ve milyonlarını halka mı yandaşa mı akıttığı sorusu ise cevabını bekliyor. Bir tarafta yandaşa, sermayedara akıtılan paralar, bir yandan da insan canını enkaz altına layık görenler.