ANKARA - İç Anadolu Bölgesine dair 3 aylık raporlarını açıklayan İHD Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu,  2022 yılında 13 tutsağın yaşamını yitirdiğini belirtti. Farklı cezaevlerinde bulunan 15 tutsağın işkence ve kötü muameleye maruz kaldığına dikkat çekti.

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu İç Anadolu’daki Cezaevleri’ne ilişkin 3 aylık hak ihlali raporunu Şube binalarında kamuoyuna açıkladı. Açıklamaya, İHD Hapishaneler Komisyonu üyeleri katıldı. Raporu, İnsan Hakları Derneği (İHD) Merkez Yürütme Kurulu (MYK) üyesi Nuray Çevirmen açıkladı. Raporda, cezaevlerinde yaşanılan ölümler, açlık grevleri, sağlık hakkı, işkence ve kötü muamele, disiplin cezaları, infaz yakmalar, baskılar,iletişim yasakları, sevk ve sürgünler, sonuç ve öneriler kısmı yer aldı.  Raporda, İHD Hapishaneler Komisyonuna gelen başvurular, avukatların hapishanelerde yaptıkları ziyaretler, tutsakların gönderdiği mektuplar da yer aldı. Yine raporda, İç Anadolu Bölgesi cezaevlerinde 76 kişi, diğer cezaevlerinde 14 kişi olmak üzere toplam 90 kişinin başvuruda bulunduğu kaydedildi.

 

Raporun devamında şu bilgiler yer aldı:

 

Cezaevlerinde 322 bin 187 tutuklu ve hükümlü bulunuyor

 

Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Ceza İnfaz Kurumları istatistiklerinin de yer aldığı raporda, cezaevlerinde 283 bin 455’i hükümlü, 38 bin 738’i tutuklu olmak üzere kapalı ve açık ceza infaz kurumlarında toplam 322 bin 187 tutuklu ve hükümlü olduğu kaydedildi. Bunlardan, 307 bin 232’si erkek, 12 bin 693’ü kadın 2 bin 262’sinin çocuk olduğu belirtildi.

 

13 tutsak yaşamını yitirdi

 

İHD’nin belirlemelerine göre 2022 yılı Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında çeşitli cezaevlerinde 13 tutsağın yaşamını yitirdiği kaydedildi. Bunlarda 5 tutsağın ağır hastalıkları nedeniyle yaşamını yitirdiği, 4 tutsağın şüpheli şekilde yaşamını yitirdiği, 4 tutsağında intihar ettiği iddiasına yer verildi.

 

Açlık grevleri

 

Afyonkarahisar 1 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi , Bolu  F Tipi Kapalı Cezaevi, Çorum Sungurlu T Tipi Kapalı Cezaevi, Sincan 2 Nolu Yüksek Güvenlikli Cezaevi, Sincan Kadın Kapalı Cezaevinde bulunan ve açlık grevinde olan  tutsaklarla yapılan avukat görüşmelerin yer aldığı raporda, tutsakların cezaevi idaresi tarafından ayakta sayıma karşı kısa süreli açlık grevine girdiklerini, cezaevi idaresinin kendilerine iaşe olarak tuz, şeker ve karbonat dışında bir şey vermediğini, ‘TTB’nin protokolü gereği bunları verebiliyoruz’ denildiğini avukatlara aktarıldığı kaydedildi.

 

Raporda Sağlık hakkı erişiminde yaşanılan sorunlar şöyle;

 

*”Tek kişilik bölmeli nakil araçları ile hastane sevkleri yapılmaktadır. Bu durum özellikle astım, epilepsi ve ağır hastaları olumsuz etkilemekte, risk teşkil etmektedir.

 

*Hastane sevklerinde ağız içi arama yapılmakta, bu uygulama nedeniyle hasta mahpuslar hastaneye gidememektedirler.

 

*Trabzon E Tipi Kapalı Hapishanesinden Çankırı Hastanesine sevk edilen hasta bir mahpusun raporları olmasına rağmen biten ilaçları yerine yeni ilaçları verilmemiştir.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde Behçet hastası olan bir mahpusun tedavileri yapılmamakta, aynı hapishaneye aile hekiminin ise iki haftada bir kez geldiği öğrenilmiştir.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde bir mahpus MR çekilmesine rağmen sonucun kendisine iletilmediğini, ağrıları çok arttığında infaz koruma memurlarını çağırdığında kendisine hakaret edildiğini ve tedavi hakkının engellendiğini aktarmıştır.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde bir mahpus 6 aydır revirde doktor olmadığı için tedavi olamadığı aktarmıştır.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde bir mahpusun 3 Mart 2022 günü gardiyanların talebiyle Çorum’da tedavi görürken ameliyata zorlandığını ve yanlış tedavi neticesiyle ayağındaki platinin kırılmasıyla kalıcı sağlık problemlerine yol açılmış olduğu öğrenilmiştir.

 

*Çorum/İskilip Açık Cezaevinde bir mahpusun, Çorum Açık Cezaevinde iken sinir hastalığından dolayı ilaç kullandığını, sevk edildiğinde yanında getirdiği ilaçların alındığını, sinirsel rahatsızlığı ilaçlarının verilmediği, doktora da götürülmediği ve durumunun gittikçe kötüleştiği öğrenilmiştir.”

 

İşkence ve Kötü muamele

 

2022 yılı Nisan, Mayıs, Haziran aylarında iç Anadolu bölgesinde bulunan cezaevlerinde 15 tutsağın işkence ve kötü muameleye maruz kaldığına dikkat çekilen raporda, “Ancak, Adalet Bakanlığı’nın bu konudaki verileri paylaşmaması, hapishanelerle haberleşmenin sürekli olarak engellenmesi, haberleşmenin sıkı bir biçimde denetlenmesi, özellikle taşra hapishanelerinden haber alma konusunda yaşanan güçlükler, adli mahpusların yaşadıklarını basına, yetkili makamlara ve insan hakları örgütlerine (çoğunlukla) iletmemesi nedeniyle işkence ve kötü muameleye maruz kalan mahpus sayısının belirtilen sayının çok üzerinde olduğunu ortaya çıkarmaktadır” denildi. 

 

İşkence ve kötü muameleye dönük tespitler şöyle;

 

*Bazı mahpuslar ‘ağırlaştırılmış müebbet’ hükümlüsü olmadıkları halde tekli odalarda tutulmuştur.

 

*Afyon 1 Nolu T Tipi’nde mahpuslar ayakta sayım vermeye zorlanmışlardır.

 

*Bolu F Tipi’nde bir mahpusun darp ve işkence gördüğü, bir kolunun kırıldığı ve tedaviye götürülmediği öğrenilmiştir.

 

*Çorum/İskilip Açık Cezaevinde mahpuslar görevlilerin hakaretlerine ve sinkaflı küfürlerine maruz kaldıkları öğrenilmiştir.

 

*Çorum/İskilip Açık Cezaevinde bir mahpusun sol kolunda platin olmasına rağmen kendisini tarım iş koluna verildiği, kolundaki platinin döndüğünü ve acil hastaneye götürüldüğünü, sonra kendisini o iş kolundan aldıkları ve Genel Hizmetlere bağlı çay ocağına verdikleri, kuruma geldiğinden beri haftanın 7 günü en az 12 saat ile 18 saat kadar aralıksız çalıştırıldığı, duruma itiraz ettiğinde hakaret, sinkaflı küfürler ve tehdide maruz kaldığı öğrenilmiştir.

 

*Çorum/İskilip Açık Cezaevinde bir memurun, bir mahpusu dönerli koltuğa oturtup döndürerek dövdüğü öğrenilmiştir.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipine sevk edilen bir mahpus girişte çıplak arama dayatıldığını, kabul etmeyince zorla soyarak aradıklarını ve 4 - 5 kişinin kendisini darp ettiğini, bir kişinin de diziyle ayaklarıma başka bir kişinin de diziyle kafasına bastığını, üzerindeki montun o sırada yırtıldığını, üst aramasına direndiği gerekçesiyle disiplin soruşturmasına maruz kalıp 1 ay görüş yasağı cezası aldığını aktarmıştır.

 

“Sincan 2 Nolu Yüksek Güvenlikli Hapishanesinde bir mahpus hastaneye götürülürken hakarete maruz bırakılmıştır.”

 

Disiplin cezaları ve infaz ihlalleri

 

*”Afyon’da bir mahpusa 10 yıl önce okuduğu kitaplar ve düşüncelerinden oluşan notlar nedeniyle 15 günlük hücre cezası verildiğini, 2012 yılında yazdığı yazılar gerekçe gösterilerek, 15 günlük hücre cezası verildiğini öğrenilmiştir.

 

*Afyon 1 Nolu T Tipinde bir mahpus milletvekillerine yazmış oldukları mektuplar için soruşturmalar açıldığını aktarmıştır.

 

*Gözlem Kurulu kararlarıyla mahpusların koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik hakları engellenmektedir.

 

*Afyon 1 Nolu T Tipinde bir mahpusa çıplak aramaya karşı çıkması sonucu iki aylık iletişim cezası verilmiştir.

 

*Bolu F Tipinde şiddete uğramış mahpusa 2 haftalık iletişim cezası verildiği öğrenilmiştir.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde bir mahpus, tutuklu olmasına ve disiplin cezası olmamasına rağmen tekli odada tutulduğunu aktarmıştır.

 

*Çorum/Sungurlu T Tipinde bir mahpus bir yıldır bu cezaevinde olduğunu, kendisinden başka 3 siyasi mahpusun olduğunu, ağırlaştırılmış müebbet cezası almadığı halde, hapishanede siyasi koğuş bulunmadığı gerekçesiyle tek kişilik hücrede tutulduğunu, günde bir saat yalnız başına havalandırmaya çıkarıldığını aktarmıştır.

 

*Karabük T Tipinde bir mahpus hastaneye gitmeden ve arama başlamadan odalarına dönmüş olmalarına rağmen aramaya karşı çıktıkları gerekçesiyle görüş cezası verildiğini aktarmıştır.

 

*Sincan Kadın Kapalı Hapishanesinde 7 Kadın Mahpusun tahliyeleri gelmesine rağmen gözlem kurulu kararlarıyla tahliyeleri engellenmektedir”

 

Baskılar, iletişim yasakları ve diğer sorunlar

 

*Yeni Yaşam, Evrensel, Birgün gazeteleri mahpuslara verilmiyor.

 

*Afyon 1 Nolu T Tipinde bir mahpus milletvekillerine yazmış oldukları mektuplara el konulduğunu ve gönderilmediğini, aktarmıştır.

 

*2 Cezaevinde mahpuslar hukuki destek talebinde bulunmuştur.

 

*Bolu F Tipinde sigara içilmeyen ve güneş gören odalara alınmak isteyen mahpusların odalarının değişmediği gibi istekleri olmadan oda değişimlerini yapıldığı aktarılmıştır.

 

*İdarece belirlenen kanallar dışında hiçbir TV kanalının televizyonda verilmediği aktarılmıştır.

 

*Elektik ücretlerine %120 zam gelmiştir.

 

*Hapishanede mahpusların ellerindeki kitaplar değiştirilmemekte, dış kantinde satılan kitaplar verilmemektedir.

 

*Mahpuslara gönderilen Kürtçe kitapların verilmediği, bu konuyla ilgili idareye dilekçe ile başvurulduğunda ‘Kürtçe kitapları kontrol edecek memurun bulunmadığı, çevirmen ücretini kendisinin karşılaması durumunda çevirmene gönderileceğini, uygun bulunması durumunda kitapların kendilerine verileceği söylenmiştir.

 

*Mektuplar genelde geç teslim ediliyor ya da gönderilmiyor. Posta ücretlerinin çok yüksek olması nedeniyle mahpuslar karşılamakta zorlanıyorlar.

 

Sonuç ve öneriler

 

Raporun sonuç ve öneriler kısmında ise, insan hakları hukukunda, tutsakların hakları ile ilgili gelişmiş standartlar olmasına rağmen, tutsaklara dönük hakları ve düzenlemelerin doğrudan kullanılmadığı kaydedildi. Yetkilerin cezaevi müdürleri, kaynağını uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve Anayasadan alan yasal düzenlemelere aykırı işlemler ve uygulamaların yaşandığına vurgu yapıldı.

 

Raporun öneri kısmında şu maddelere yer verildi:

 

*Cezaevlerinde meydana gelen intihar vakalarının önüne geçmek için mahpusları ruh ve bedensel bütünlüklerine yönelik tehditler ortadan kaldırılmalı, insan onuruna yaraşır uygulamalar geliştirilmelidir. Gerekli önlemi almayan ve etkisi olan kişiler varsa etkin soruşturmalar yapılmalı ve yaptırımlar uygulanmalıdır.

 

*Yeterli ve sağlıklı beslenmek temel insan hakkıdır. Sağlık sorunları olan mahpuslar, doktorlarca reçete edilmiş yiyecekleri alma hakkına sahiptirler. Cezaevi idareleri tarafından hasta tutuklu veya hükümlülere diyete uygun yemek sağlanmalıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Ebedin Abi'nin bireysel başvurusunda hasta tutuklu veya hükümlüye diyete uygun yemek sağlanmaması ile ilgili olarak insanlık onuruyla bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine hükmetmiştir.

 

*Hapishanelerdeki sağlık personeli sayısı arttırılmalıdır. Hastaların havasız, kışın soğuk, yazın sıcak ringler ile hastaneye sevk edilmesi, hastane önlerinde ringler içerisinde saatlerce bekletilmesi uygulamalarına son verilmelidir. Ağır hastaların ring araçları ile değil ambulansla hastanelere sevki sağlanmalıdır. Tek kişilik ring aracı tamamen kaldırılmalıdır.

 

*Hastaların revire çıkarılmaları, hastaneye sevkleri hızlandırılmalıdır. Teşhis, tedavi ve kontrollerinin uzman hekimler tarafından yapılması sağlanmalıdır.

 

*Kelepçeli muayene ve tedavi yöntemi uygulamasından vazgeçilmelidir. Bu uygulama nedeniyle birçok hasta mahpusun tedavisi yapılamamaktadır.”

 

Rapora şuradan ulaşabilirsiniz:https://www.ihd.org.tr/ic-anadolu-bolgesi-hapishaneleri-nisan-mayis-haziran-2022-hak-ihlalleri-izleme-raporu/