AMED - İHD Amed Şubesi, deprem ardından Amed’te kurulan geçici barınma merkezlerinde meydana gelen hak ihlallerine ilişkin inceleme ve gözlem raporunu yayınladı. Raporda yetersizliklerin yanı sıra dağıtımda yaşanan rencide edici yaklaşımlara da vurgu yapıldı.

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) Amed Şubesi, Mereş Bazarcıx merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerin ardından Amed’te kurulan geçici barınma merkezlerinde meydana gelen hak ihlallerine ilişkin inceleme ve gözlem raporunu yayınladı.

 

Raporda, Kent Koruma ve Dayanışma Platformu’nun tespitine göre Amed’te 7 binanın yıkıldığı ve birçok binanın hasar gördüğüne dikkat çekilerek pek çok insanın toplu halde park ve benzeri geniş alanlara toplandığı vurgulandı. Halk ve sivil toplum örgütlerinin (STÖ) ortak çalışması ile bazı alanlarda geçici barınma merkezlerinin kurulduğu belirtilen raporda, kapalı tesislerin de depremzedeler için acil barınma merkezi haline getirildiğine dikkat çekildi. 

 

‘Yardımlar eksik, koordinasyon yetersiz’

 

Sümerpark çadır kamp alanında AFAD ve Kızılay tarafından 88 çadırın kurulduğuna ve her çadırda 10 kişinin kaldığına işaret edildi. Çadırda kalamayan çok sayıda depremzedenin ise  yardım malzemelerinin dağıtıldığı kamp alanı giriş bölgesinde bulunduğunun ifade edildiği raporda şunlara yer verildi: “Kamp alanında bulunan çadırların çoğunda elektriğin bulunmadığı; çadırların bazılarında bulunan elektrikli sobaların bu sebeple kullanılamadığı, kamp alanı dışından gelen bazı kişiler tarafından yardım malzemelerinin ihtiyacı önemli ölçüde aşacak miktarda alınarak kamp alanı dışına çıkarıldığı, Kamp alanına gelen yardımların düzensiz ve plansız bir şekilde dağıtıldığı; çadırlarda kalan birçok depremzedenin bedensel güçlük, yaşlılık, deprem travması gibi sebeplerle dağıtılan yardım malzemelerine erişimde güçlük çektiği, bazı depremzedelerin yardım malzemelerinin dağıtımında görev alan kişiler tarafından rencide edici davranış ve söylemlere maruz bırakıldığı, bazı çadırlarda, engelli birey ve kanser gibi ağır hastalığı bulunan depremzedelerin bulunduğu, bu kişilerin yardım malzemelerine erişimde dezavantajlı durumda kaldıkları, çadırların kurulduğu zeminin ıslak ve çamur halinde olduğu, çadır tabanlarının normalde su geçirmez özellikle olduğu ancak nem nedeniyle zeminde bulunan suyun çadırlar içerisinde yoğun hissedildiği, birçok çadırda zemine sermek için halı, battaniye ve benzeri malzemenin bulunmadığı ya da eksik kaldığı, çadırların sayıca yetersiz olduğu ve ihtiyacı karşılayamadığı, Kamp alanındaki yardımları organize etmek üzere AFAD, Kızılay, Sosyal Hizmet Uzmanları, Jandarma ve diğer kolluk personelleri ile gönüllülerin bulunduğu, ancak aradaki koordinasyon ve iletişim konusunda yetersiz kalındığı, kadınların çoğunun kadın pedi, iç çamaşırı, eşofman, pijama ve çorap ihtiyacının bulunduğu, bebek maması, çocuk bezi, biberon, kalın çorap, çocuk botu, mont ve benzeri malzemelere erişimde eksiklik yaşandığı, depremzedeler ile gerçekleştirilen görüşmelerde depremzedelerin güvenlik konusunda endişelerinin bulunduğu, bazı yardım malzemelerinin tanımadıkları kişiler tarafından ellerinden alındığı, depremzedeler ile yapılan görüşmelerde, birçok kurum ve kuruluştan kişilerin kamp alanında yaşanan ihtiyaçları gidermeye yönelik tespit gerçekleştirdiği ve özellikle isim ve cep telefonu numarası alarak yardımda bulunacaklarını belirttiği ancak kamp alanındaki eksikliklerin giderilmesi konusunda gözle görünür bir iyileşmenin sağlanamadığı, yardımların orantısız bir şekilde dağıtıldığı, kamp alanında bulunan depremzedelerin bazılarının bu yardımlardan yararlanamadığı, yardım malzemelerinin plansız bir şekilde dağıtıldığı ve yardım dağıtımı sırasında izdiham düzeyinde yoğunluk yaşandığı tespit edilmiş ve/veya gözlemlenmiştir.”

 

Barınma sorunu

 

Koşuyolu Parkı çadır kamp alanında da AFAD tarafından kurulan 81 çadırın olduğu ve her çadırda yaklaşık 10 kişinin bulunduğu belirtildi. Çadır eksikliği nedeniyle 2 adet kamyon kasasının depremzedeler tarafından barınma amacıyla kullanıldığına dikkat çekilen raporda, “Çadır kamp alanında, çadırlara elektrik hizmetinin sağlandığı, bu yolla ısınma ihtiyacının önemli ölçüde giderildiği, yardım faaliyetinin, daha önce kafe olarak kullanılan yapıda organize edildiği ve dağıtıldığı; ancak organizasyon eksikliğinden kaynaklı dağıtımın yetersiz ve orantısız bir şekilde gerçekleştirildiği, gönüllüler tarafından sağlanan yiyecek ve içecek yardımının yine gönüllülerce dağıtıldığı; ancak dağıtımdaki organizasyon eksikliğinden kaynaklı bazı depremzedelerin bu yardımlardan yararlanamadığı, çadır eksikliğinin bulunduğu ve bu ihtiyacın kısa sürede giderilemeyeceği, depremzedeler ile gerçekleştirilen görüşmelerde aktarıldığı üzere; dağıtılan battaniye ve benzeri yardım malzemelerinin benzer kişiler tarafından ihtiyacı aşacak miktarda birçok kere alınarak çadır kamp alanı dışına çıkarıldığı, bu nedenle bazı depremzedelere bu yardım malzemelerinin dağıtımında aksaklıkların yaşandığı, giyim malzemeleri, çocuk botu, kalın çorap ve benzeri malzemelere erişimde zorluk yaşadığı, kadınların çoğunun kadın pedi, giyim malzemeleri, çorap ve botlara erişimde zorluk yaşadıkları, depremzedelerin çadır yetersizliğinden dolayı barınma ihtiyacını gidermeye yönelik, koşuyolu Parkı içerisindeki çatı kısmı bulunup etrafı açık olan, çadır iskeleti şeklindeki büyük yapının kolonlarına büyük naylon poşetler germek suretiyle soğuktan korunmaya çalıştıkları, depremzedelerin bulunduğu çadırların zeminin ıslak ve çamurlu olduğu tespit edilmiş ve/veya gözlemlenmiştir” ifadelerine yer verildi.

 

Yemek dağıtımı düzensizliği

 

Newroz Parkı çadır kamp alanında, AFAD tarafından 150 çadırın kurulduğu ve yeni çadırların kurulmaya devam edildiği vurgulandı. Burada da her çadırda 10 kişi kaldığı belirtilen raporda, şunlar kaydedildi: “Depremzedelerin bulunduğu çadırların bazılarının çamura batmış şekilde bulunduğu; ayrıca depremzedelerin giysilerine ve ayakkabılarına çok yoğun bir şekilde çamur bulaştığı, elektrik hizmetinin 8 Şubat tarihi itibariyle sabah saatlerinde sağlandığı, benzer şekilde elektrikli sobaların da bu vakitlerde çadırlara ulaştırıldığı, yardım malzemelerinin dağıtımı gerçekleştirilirken yer yer rencide edici söz ve davranışlarla karşılaşıldığı; bazı malzemelerin, dağıtımı yapan kişilerle yapılan ciddi tartışmalar sonucu ancak alınabildiği, yemek dağıtımı konusunda organizasyon eksikliği yaşandığı; yemeklerin bazen eksik bazen ise fazla kaldığı tespit edilmiş ve/veya gözlemlenmiştir.”

 

Kent Meydanı çadır kamp alanında 170 çadırın bulunduğu belirtilen raporda, her çadırda 7 veya 8 kişinin bulunduğu söylendi. Alanda bulunan bazı çadırlarda birkaç ailenin birlikte yaşadığına dikkat çekilen raporda alanda zaman zaman elektriklerin kesildiği aktarıldı. Park 75 kamp alanında da 150 çadırın bulunduğuna dikkat çekilen raporda, “Soba ve battaniye temininin sağlandığı ancak döşek ve benzeri ihtiyacın henüz giderilmediği, depremzedelere günde iki öğün yemek verildiği ancak bu yemek dağıtımının düzensiz bir şekilde gerçekleştirildiği, kamp alanında gözlem yapıldığı sırada elektrik işçilerinin bazı çadırlara elektrik çekme işlemi gerçekleştirdiği gözlemlenmiştir” denildi.

 

Isınma sorunu

 

Raporun devamında, “Diyarbakır Şehir Stadyumu Alanındaki Tespit ve Gözlemlerimiz; Depremzedelerin şehir stadyumu içerisinde bulunan odalarda ve diğer kapalı alanlarda bulunduğu, şehir stadyumu içerisinde bulunan açık alanda herhangi bir çadır kurma faaliyetinin gerçekleştirilmediği, kendilerine dağıtılan yatakların okullar, pansiyonlar ve yurtlardan getirildiği, depremzedelerin burayı daha çok gece uyumak için tercih ettiği, yardım malzemelerinin genellikle gönüllüler tarafından sağlandığı tespit edilmiş ve/veya gözlemlenmiştir. Parkorman İçerisinde Bulunan Kafede depremzedelerin bulunduğu alanda ısınma sorunu olduğu, kafe personellerinin kendi imkânları ile depremzedelere ısınma sağladığı, kafenin etrafının camlarla örülü olduğu ve bu nedenle ısınmada zorluk yaşandığı, yetkili herhangi bir kurum tarafından kendilerine yardım sağlanmadığı, yemek ve diğer ihtiyaçların gönüllüler tarafından karşılandığı, günde iki öğün yemeğin kentteki sivil toplum örgütlerinin organizasyonu ile sağlanacağının söylendiği, çay ve diğer sıcak içeceklerin ücret karşılığında temin edildiği, herhangi bir ücretsiz çay ve sıcak içecek temininin sağlanmadığı tespit edilmiş ve/veya gözlemlenmiştir” diye belirtildi. 

 

Çözüm önerileri

 

Tarafımızca depremzedelerin barındıkları alanlarda yapılan gözlem ve tespitler sonucu mevcut eksiklikleri gidermek amacıyla yetkili kişi ve kurumlara yönelik öneriler, önem sırası gözetmeksizin aşağıda sıralanmıştır; AFAD ve Kızılay gibi resmi kurumların depremzedelere yönelik çalışmalarının sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için yerelde kurulan Kent Koruma ve Dayanışma Platformu ile koordineli çalışmalar yürütmesi, tüm çadırlara elektrik hizmeti sağlanmalı; ısınma amaçlı elektrikli soba dağıtılmalıdır. Depremzedelerin barındıkları alanlara giriş ve çıkışlar kontrollü bir şekilde gerçekleştirilmeli, yardım malzemeleri; kontrollü ve organize bir şekilde çadırlara götürülmek suretiyle dağıtılmalıdır. Bunun aksi şekilde gerçekleştirilen, özellikle çadır kamp alanlarında belli bir noktada izdiham yaşatacak şekilde sıra gözetmeksizin ve orantısızca gerçekleştirilen dağıtım işlemine son verilmeli, periyodik bir şekilde depremzedeler kontrol edilerek acil/hayati ihtiyaçları olup olmadığı tespit edilmeli ve giderilmelidir. Çadırlarda barındırma olmaksızın; yalnızca yemek ve çorba dağıtımı gibi faaliyetler şehrin farklı bölgelerine yayılmalı, böylece çadır kamp alanları üzerindeki yoğunluk giderilmeli, genel sağlık hizmeti sağlanmalı, hekimler görevlendirilmeli ve ilaç temini gerçekleştirilmeli, yakınlarını kaybeden kişiler için psikolog ve psikiyatr görevlendirilmelidir. yardım malzemelerinin dağıtımı insanlık onuruna yaraşır bir şekilde, depremzedelere azami saygı gözetilerek gerçekleştirilmeli, zeminlerinin ıslak ve çamur olmasından kaynaklı çadır tabanlarının yalıtımı sağlanmalı, ıslaklık ve soğuğun çadır tabanına geçişini engelleyecek tedbirler alınmalı, çadırlar dışında kalan depremzedelere yönelik organize bir şekilde malzeme temini sağlanmalıdır. Çadır sayısı artırılmalı, yeterli düzeye getirilmelidir. Çadır kamp alanlarında bulunan görevliler arasında koordinasyon sağlanmalı, iş bölümü halinde yardım malzemelerinin güvenli bir şekilde dağıtımı gerçekleştirilmelidir. Kadınlar için ped, iç çamaşırı, eşofman, hırka ve benzeri malzemeler; çocuklar için mama, bot, biberon, emzik, oyuncak, çocuk bezi ve benzeri malzemeler yeterli ölçüde sağlanmalı ve ihtiyaç sahiplerine dağıtılmalıdır. Çadır kamp alanlarının güvenliği ve disiplini kolluk marifetiyle, kimseyi rencide etmeyecek şekilde sağlanmalıdır. Görev alacak kolluk personeline depremzedelere nasıl davranılacağı konusunda gerekli eğitim verilmelidir. Koşuyolu Parkı'ndaki çatısı ve kolonları bulunan çadır iskeleti şeklindeki büyük yapının etrafı kapatılarak depremzedelere hizmet verecek bir yapıya dönüştürülmesi sağlanmalı, içme suyu, sıcak su ve tuvalet ihtiyacını gidermeye yönelik faaliyetler gerçekleştirilmeli, aynı çadırda birden çok ailenin barınması şayet mecburi bir uygulama ise, ailelerin karşılıklı rızası aranmalı ve gönüllü bir şekilde gerçekleştirilmelidir.”