VAN - Van Açlık Grevi İzleme Heyeti, açlık ve ölüm oruçları sonrası hazırladığı raporu kamuoyu ile paylaştı. Raporda, tutsakların durumuna ilişkin  detaylı bilgilere yer verilerek sağlık haklarının çiğnendiği ifade edildi.  

 

PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecridin kaldırılması amacıyla Türkiye’nin birçok cezaevinde 200 güne varan açlık grevleri ve daha sonra ölüm  oruçlarına dönüştürülen eylemlerin Abdullah Öcalan’ın çağrısı üzerine bitirilmesi sonrasında Van Açlık Grevi İzleme Heyeti bir rapor hazırladı. Van T  Tipi, Yüksek Güvenlikli ve F Tipi cezaevlerinde yaptıkları izlenimlerini raporlaştıran heyet, Türkiye Tabipler Odası (TTB) Van Şubesi’nde yaptıkları  basın toplantısı ile kamuoyu ile paylaştı.  Toplantıya Van Barosu, Van- Hakkari Tabipler Odası, Sağlık Emekçileri Sendikası (SES), Özgürlük İçin  Hukukçular Derneği (ÖHD), Tutuklu ve Hükümlü Aileleriyle Yardımlaşma (TUYAD-DER) ve İnsan Hakları Derneği (İHD)  Van Şubeleri katılımcı  kurum olarak katılırken, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ise gözlemci olarak bulundu. 

 

‘Yüzlerce mahpus süresiz-dönüşümsüz açlık grevine başlamıştı’

 

Raporu okuyan ÖHD Van Şubesi avukatlarından Ekin Yeter, açlık grevine giren tutsaklar için şu bilgileri verdi: “Van ili genelinde F Tipi, T Tipi ve  Yüksekgüvenlikli cezaevlerinde 16 Aralık 2018 tarihinde 5 mahpus, 1 Mart 2019 tarihinde 269 mahpus, 10 Mart 2019 tarihinde ise 38 mahpus süresiz-  dönüşümsüz açlık grevi eylemine girmiştir. 30 Nisan 2019 tarihinden itibaren süresiz dönüşümsüz açlık grevi eyleminde olan 5 mahpus, 10 Mayıs 2019  tarihinden sonra 2 mahpus eylemlerini ölüm orucu eylemine çevirmiştir. Tüm eylemciler 26 mayıs 2019 günü eylemlerine son verdiklerini  açıklamışlardır.” 

 

‘Tedbirler alınmadı’

 

Açlık grevlerinin başlamasıyla birlikte heyet olarak yaptıkları çalışmaları anlatan Ekin, açlık grevlerinin sonlanması durumunda uygun tedavi  protokolünün uygulanması veya açlık grevlerinin uzun bir müddet devamı halinde gelişebilecek bedensel veya zihinsel kayıpların önüne geçebilmek için  İl Sağlık Müdürlüğü, Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Başhekimliği ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi Başhekimliği ile görüşmeler yapıldığını  aktardı. Ekin, “Bu görüşmelerde durumun vehameti paylaşılmıştır. Yapılan tüm bu görüşmelerde ilgili kurumlar sürece cevap olabilecek her türlü tedbiri  aldıklarını/alacaklarını beyan etmelerine rağmen raporumuzun ilerleyen kısımlarında daha detaylı açıklanacağı üzere maalesef soruna çözüm olabilecek  tedbirlerin alınmadığı gözlemlenmiştir” dedi.

 

‘TTB tedavi protokolüne eksiksiz bir şekilde uymuştur’

 

Açlık grevlerinin sonlandırılmasıyla birlikte yapıla çalışmaları anlatan Ekin, “Van’da cezaevinde iken tahliye olan ve açlık grevini sonlandıran 7 kişiden  5’inin tedavileri 29.04.2019 tarihinde açlık grevi izleme heyeti kurumlarından Van-Hakkari Tabip Odasının Van Bölge Hastanesi ile yaptığı birebir  görüşmeler neticesinde TTB’nin tedavi protokolüne uygun eksiksiz bir şekilde uygulanmıştır” diye belirtti. 

 

‘Kriz masası oluşturuldu’

 

Valilik ile açlık grevleri sonlandıktan bir hafta sonra görüşebildiklerini söyleyen Ekin, 26 Mayıs 2019 tarihinde ise açlık grevine ilişkin kriz masasının  oluşturulduğuna dikkat çekti. Ekin, “Van ilindeki merkezi kriz masasında avukat, doktor, sendika, dernek ve insan hakları savunucularından oluşan  heyet, Van Cezaevi Kampüsü, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Araştırma Hastanesi ve Bölge Araştırma Hastanesinde gözlemci olarak süreci takip etmiştir.  Cezaevinden sevk sürecini takip etmek üzere yine avukatlar ve insan hakları kurumlarından oluşan bir heyet cezaevi önünde hazır bulunmuştur”  ifadelerini kullandı.

 

Cezaevi idaresi görüşme taleplerini ret etti

 

Süresiz-dönüşümsüz açlık grevleri ve ölüm oruçlarının bitirilmesi aşamasında kriz masası heyetinin cezaevi idaresiyle görüşme taleplerinin de  reddedildiğini söyleyen Ekin, “Cezaevi idareleri ile görüşmeler yalnızca heyetimiz içerisinde yer alan avukat meslektaşlarımız üzerinden  gerçekleştirilirken, ilerleyen günlerde cezaevi idareleri avukatlar tarafından yapılan görüşme taleplerini de reddeden bir yaklaşım içerisine girmişlerdir”  dedi. 

 

‘Tutsaklar kelepçeli muayene edilmiştir’

 

Açlık grevleri sonlandırıldıktan sonra tutsakların cezaevlerine sevklerinin başladığını belirten Ekin, “Mahpuslardan 8 kişi Van YYÜ Tıp Fakültesine, 9  kişi Van Bölge Eğitim Araştırma hastanesine götürülmüştür. Yine aynı gün saat 22.30’da ring aracıyla Van Bölge Eğitim Araştırma Hastanesine bir  mahpus daha getirilmiştir. Kriz masası heyetinin hastane gözlemcilerinin tespitlerine göre, ambulanstan ve ring araçlarından indirilen mahpusların  kelepçeli olarak acil servis ünitelerine alındığı tespit edilmiştir. Yine kolluk kuvvetlerinin eylemcilerin tedavisini yapmakla yükümlü hastane personellerine  psikolojik baskı uyguladığı, söz konusu tedavi alanlarında izleme heyeti temsilcilerinin gözlemde bulunmasının engellenmesine karşılık; mahpus başına  üçer kolluk görevlisinin silahlarıyla birlikte tedavi alanına alındığı gözlemlenmiştir” ifadelerine yer verdi.

 

‘Bölüm hekimi tutsakların yoğun bakımda tedavisini engellemiştir’

 

Van YYÜ Hastanesine sevk edilen ve 163 gün açlık grevi eyleminde olan tutsaklardan Şahin Öncü’ye cezaevi hekimi tarafından yüzde 5 Dekstroz takılı  olarak sevk edildiğinin tespit edildiğini belirten Ekin, söz konusu durumu kriz masası heyetinde yer alan avukat ve sağlık personellerinin fark etmesi  üzerine müdahalede bulunulduğuna söyledi. Ekin, “Van YYÜ Tıp Fakültesinde TTB’nin tedavi protokolü çerçevesinde muayene ve  tetkiklerinin  yapıldığına ilişkin bilgi acil servis biriminden alınmıştır. İkisi yoğun bakıma olmak üzere toplam sekiz mahpusun yatışları yapılmıştır. Her ne kadar  yatışı yapılan dört mahpusun yoğun bakım ünitesinde tedavisinin devam etmesi gerektiği ilgili birimler tarafından uygun görülmüş olsa da, kolluk  kuvvetlerinin ısrarla yoğun bakım servisinde bulunmaya dönük dayatmaları ilgili bölüm hekimi tarafından reddedilmiştir. Bunun üzerine yatışı yapılan  sekiz mahpus hastanede bulunan mahkum koğuşuna alınmıştır” dedi.

 

‘Görevli jandarma tutsakları taciz ve tahrik eden davranışlar sergilemiş’

 

Tutsaklar ile yapılan görüşmeleri de anlatan Ekin, son olarak da şunları belirtti: “Mahkum koğuşunun hijyen ve tedavi koşullarının kendileri için risk  taşıdığını, görevli jandarma personelinin taciz ve tahrik eden, hakarete varacak söylemlerini aralıksız sürdürdüklerini, sağlık personelini de baskı altına  almaya çalıştıklarını ve mahkum koğuşunda tedavinin bu koşullar altında mümkün olamayacağını, kimi mahkumlar ise kendilerine taleplerine rağmen  saatlerce temiz içme suyu verilmediğini beyan etmişlerdir. Mahkum koğuşu fiziki koşullarının tedaviye uygun olmaması nedeniyle mahpuslar bu  şartlarda yapılacak tedaviyi reddetmiş ve kendi istekleri ile cezaevine geri gönderilmiştir.”

 

Bu durumun Van Bölge Eğitim Araştırma Hastanesi’nde de yaşandığını söyleyen Ekin, tutsakların kendi istekleri üzerine cezaevine gitmek zorunda  kaldıklarını dile getirdi. 

 

İzleme heyeti rapor sonucuna göre; 

 

“*Bu süreçte kriz masası, il sağlık müdürlüğü ve hastane yönetimleri ile görüşerek açlık grevi eylemcilerinin tedavi protokolünün uygulanması yönünde  görüşmeler yapmıştır. Aynı amaçla heyet cezaevi revir görevlileri ile görüşmek istemiş, ancak bu talepler gerekçesiz olarak reddedilmiştir. Bunun üzerine  Van-Hakkari Tabip Odası ve Van Barosu valilik ile resmi bir görüşme talebinde bulunmuş ve yaklaşık bir hafta sonra Valilik ile yapılan görüşmede  yaşanan tüm aksaklıklar paylaşılmış, mahpusların TTB’nin tedavi protokolüne uygun olarak tedavi edilmesi ve hastanelerde mahkum koğuşu dışında  mahpuslara ayrılacak özel servislerde tedavi edilmelerine yönelik talepler dile getirilmiştir. Taleplerimizin olduğu bir dosya valiliğe elden teslim edilmiş  olup mahkumların mahkum koğuşu dışında tahsis edilmiş servislerde tedavi edilmesi talebimiz reddedilmiştir ancak diğer taleplerimiz ilgili olumsuz bir  yaklaşım ortaya konmamıştır. 

 

*Uzun süreli açlığın insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir.  Açlık grevinin sonlandırılması süreci de sağlık açısından ciddi riskler  barındırmaktadır. Açlık grevi yapanların kaybettiklerinin yerine konması ve normal beslemeye geçiş süreci belli kuralları gerektirmekte, ayrıntılı  muayene, tetkik, tedavi ve özel bir beslenme programı gerektiren açlık grevleri öncelikle kişilerin hastanelere götürülmesini ve tedavilerinin  hastane  koşullarında yatarak yapılmasını büyük oranda zorunlu kılmakta iken Van ilindeki cezaevlerinde de tedavi Türkiye genelinde olduğu gibi cezaevleri  içerisinde mevcut semt polikliniklerine dahiliye uzmanı ve diyetisyen görevlendirilmesi yapılarak uygulanmaya çalışılmış ancak uzamış açlık  süreçlerinden sonra her halükarda verilmesi  gereken tedaviden ziyade tutsaklara yapılan tahlil tetkiklerin sonuçlarına göre tedavi süreci işletilmiştir.  Ancak ne var ki bu süreçte birçok mahpusun kan tetkikleri yapılmamış ve bunun yanı sıra görevlendirilmiş diyetisyenlerin önerdiği diyet programları  tam anlamıyla uygulanmamıştır.  

 

*Ülkemizdeki ve uluslararası açlık grevi deneyimlerinin ışığında, bu sürecin taşıdığı riskleri öngörerek, ulusal ve uluslararası deneyimlerini yansıtan  tedavi kılavuzları heyetimiz dahilindeki kurumlarca hazırlanmış, bu yaklaşım ve yeniden beslenmeye geçişin gerektirdiği özellikleri içeren algoritma  gerekli hazırlıkların yapılması için tarafımızca Adalet Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Cezaevi Müdürlükleri ve İl Sağlık Müdürlüklerine gönderilmiş olup,  tabip odaları aracılığı ile hekimlere iletilmişti. Tüm uyarılarımıza rağmen gerekli ve yeterli hazırlıkların yapılmadığı, açlık grevleri sonlandıktan sonra  açlık grevini bitirmiş olan mahpusların yeterli tedaviye ulaşmadıklarına dair tespitlerimiz net ve kaygı vericidir.

 

*Açlık grevi ve ölüm orucu eylemlerinin geldiği kritik aşama göz önüne alındığında, tetkik ve tedavi süreçlerinin hastane koşulları yerine cezaevi semt  polikliniklerinde yapılmış olması mahpusların ilerleyen süreçte kalıcı sağlık sorunları yaşayabileceği endişesini güçlendirmektedir.”

 

‘Adalet ve Sağlık Bakanlığı hazırlıksızdı’

 

Komisyon olarak anlamlı bir çalışmanın içinde yer aldıklarını söyleyen Ekin son olarak da “Kriz masasının sürecin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi  amacıyla sorumlu kurum ve kuruluşlarla görüşme ve koordinasyon talepleri sonuçsuz kalsa da; genel itibariyle uygun tedavi ve diyet programlarının  uygulanması yönünde baskı oluşturmuştur. Açlık grevi ve ölüm orucu eylemleri sürecinde ortaya çıkan en önemli sonuç Adalet Bakanlığı ve Sağlık  Bakanlığı tarafından eylemlerin bitirilmesi ihtimaline ilişkin herhangi bir hazırlık ve kriz yönetiminin olmadığıdır. Eylemcilerin tetkik ve tedavilerinin  usulüne uygun ve sağlıklı koşullarda yapılmaması evrensel hukuk ilkeleri çerçevesinde sağlık hakkının açıkça ihlali anlamına gelmektedir. Bu anlamda  süreç dahilinde gerekli çalışmayı yürütmekle sorumlu kurum ve kuruluşların açlık grevi ve ölüm orucu eylemcilerinde ortaya çıkabilecek kalıcı sağlık  sorunlarından sorumlu olacağı aşikardır” dedi.