Roza Metîna

 

HABER MERKEZİ - Edebiyat çalışmalarını ve kadın yazarlara ilişkin değerlendirme yapan yazar Narîman Evdikê, eril zihniyetin koyduğu sınırları aşmak için Kurdistan’ın dört parçasındaki kadın edebiyatçıların birbirine destek vermesinin önemine işaret etti. 

 

Yazar Narîman Evdikê, Rojava’nın Serêkaniyê şehrinden olup uzun süredir Kürt dili ve edebiyatı alanında yer almakta ve aynı zamanda engellilere yönelik faaliyetlerde de yer alıyor. Narîman, yaptığı çalışmalarla kadınların edebiyat alanındaki durumu, Kürt dili ve edebiyatının gelişiminde eğitimin önemine de dikkat çekiyor. 

 

Narîman Evdikê, nasıl yazmaya başladığına ve çalışmalarına ilişkin değerlendirmelerde bulundu. 

 

İlk yazmaya başlama

 

İlk olarak nasıl yazmaya başladığına değinen Narîman “Çocukken babamın çok okuduğunu görüyordum. Bir kitap okuduğunda o kitaptan bize bahsediyordu. Bu benim çok dikkatimi çekiyordu. Ben de okumak istiyordum. Bazen yaşımdan büyük, anlamadığım kitaplar okuyordum. Okuduğumda beni etkiliyordu. Kendi kendime ‘ben neden böyle yazamıyorum, acaba benim de adımın yazılı olduğu bir kitap görebilecek miyim?’ diyordum. Yazmaya başlamam okuma ile oldu. Daha sonra orta okulda  bazı dersler vardı sevmiyordum. Kaçıyordum o derslerden. O derslerde kendi kendime bir şeyler yazıyordum. İlk yazmalarım böyle oldu. Yazdığım şeyler  hikaye mi, öykü mü bilmiyordum. Rejimin okullarında çok zorluk çekiyorduk. Latin harfleri ile Kürtçe yazıyordum. Rejimin okullarında Latin harfleri ile Kürtçe yazma korkusu vardı. Yazdığım zaman yırtıp atıyordum. Ancak büyüdüğümde yazıp yırttıklarımdan dolayı pişman oldum. O dönem edebiyat bölümünde okuyup kendimi geliştirmek istiyordum. Çocuk masalları da yazıyordum. İlk yazdıklarım çocuk masallarıydı. Ancak yırttığım için bugün çocuklara ilişkin bir eserim yok”  dedi. 

 

Hikayeleri dergilerde yayınlanır

 

Eserlerinin içeriğine ilişkin bilgi veren Narîman, şunları söyledi: “Kitaplarımı basma konusunda acele etmedim. İlk başta dergilerde yayınladım öykülerimi. Bazılarının çevirisi yapıldı. Rojava ve Kuzey Kurdistan’da yayınlandı. Ben sadece Kürtçe yazıyorum. Bazı edebiyat üzerine söyleşilerim Rojava ve Kuzey Kurdistan’da yayınlandı. W, Rewşen, Sîwan, Şermole ve Rojava dergilerinde yayınlandı. İlk kitabım da ‘Xewnên bi eş- Acılı rüyalar’ idi. Bazı arkadaşlarımın anıları üzerine idi. Bu kitaba hazırlık yaptım. İkinci kitabım da ‘Ewrên havînê- Yaz bulutları’ oldu. Bu da kadın hikayelerinden oluşuyor. Daha sonra  ‘Berberoj birindarên ber bi rojê ve diçin’ eserimi yazdım. Bunda da yaşamdaki gerçek öyküleri kaleme aldım. Bu da 2019 yılında basıldı. 2024’te de ‘Derî’ kitabım çıktı. Bu kitapta da 9 öykü yer alıyor. Hayalı öyküler bunlar. Şu anda da başka bir eser üzerine çalışıyorum. Etrafımdaki düşüncelerden yararlanmak için eserlerimin yayınlanmasına ara koyuyorum. Hata yapmak istemiyorum bu yüzden de ara veriyorum.”

 

‘Çalışmalarım bana güç veriyor’

 

Edebiyat alanında kendisini geliştirmek için dil ve edebiyat kurumlarında yer aldığını belirten Narîman, “Kuzey ve Doğu Suriye Edebiyat Komitesi yönetiminde yer alıyorum. Rojava Kurdistan Aydınlar Birliği (HRRK) içerisinde yer aldım. HRRK’nin çıkardığı Rojava Dergisi’nin editöryasında yer aldım.  Kuzey Kurdistan’da çıkarılan Destar Dergisi’nin çalışmalarında yer alıyorum. Bu içerisinde yer aldığım çalışmalar beni güçlendiriyor” ifadelerini kullandı. 

 

Birçok ödül alır

 

Dil ve edebiyat alanında bazı ödüller aldığını da söyleyen Narîman, şunları dile getirdi: “Kobanê Festival’inde öykü dalında ikincilik ödülü aldım. Qamişlo’daki Osman Sebri Edebiyat Festivali’nde öykü dalında birincilik ödülü aldım. Yine edebiyat dalında Cêgerxwîn Onur Ödülü aldım. Engelli biri olduğum için  engellilere ilişkin de etkinliklerde yer alıyorum. Bu alanda da Roz Kadın Kurumu Ödülü aldım. Yine Sawîşka Örgütü ödülünü de aldım.”  

 

‘Kürt kadınlar olarak edebiyat alanında önemli adımlar attık’

 

Kadın edebiyatçıların durumuna ilişkin de değerlendirme yapan Narîman, “Son 10-15 yıl içerisinde Kürt kadınlar edebiyat alanında önemli adımlar attı. Belli sayıda kadınlar görüyoruz. Bu alanda ben varım deyim damga vuran kadınların olduğunu görüyoruz. Kürt kadınlar olarak bu alanda değerli. Önemli adımlar atmışız. Kadınlar artık eleştirmenlik alanında da kendinilerini var ediyor. Kadınlar eleştiri gruplarına katılıyor. Eserlerini değerlendirilmesi için masaya yatırıyorlar. Ancak 10-15 yıl önce böyle olduğunu söyleyemeyiz. Bugün kadın yazarlar eserleri için imza günleri düzenliyor. Kitap ve edebiyat alanında çalışıyorlar. Ancak bazı konularda eksikliğimiz var diyebilirim. Birçok kadın kendini edebiyatçı olarak görmüyor. Bu kadınlar edebita ilişkin seminerlere katılıp tartışmalar yürütmeli.  Makale yazmalı, panellere, televizyon programlarına katılmalı ve bu konularda kendilerini geliştirmeli. Eril zihniyetin toplum içerisinde bize dayattığı kırmızı çizgileri ortadan kaldırmalıyız.  Çevremizin bize dayattığı sınırları yıkmalıyız. Bu yüzden edebiyatçı kadınlar olarak el ele vermeliyiz. Yine devletlerin saldırılarına karşı mücadele etmeliyiz. Kurdistan’ın dört parçasındaki yazarlar olarak birbirimize yardımcı olmalıyız ki yazar kadınlar daha güçlü adımlar atabilsin” dedi. 

 

Saldırılara rağmen…

 

Rojava’ya yönelik saldırılara dikkat çeken Narîman, buna karşı direndiklerini belirtti. Saldırıların çalışmalarını etkilediğini dile getirin Narîman, şöyle devam etti: “Rojava’ya yönelik saldırıları tüm dünya görüyor. Çok yönlü saldırılar toplumu etkiliyor. Günlük yaşamımızı etkiliyor. Aynı zamanda edebiyat çalışmalarımızı da etkiliyor. Burada çalışmaların bir temeli var ve bu devam etmeli. Edebiyatla ilgilenen birçok kurumumuz var. Edebiyat Komitesi, yayınevi, dergi, kültür kurumlarımız var. Ancak bunların hepsi de Rojava’ya yönelik saldırılara karşı direniyor. Saldırılardan dolayı önümüze koyduğumuz planlamaların yüzde 50 ya da 60’ını yerine getirebiliyoruz. Bazen de mecbur kalıp projelerimizi tümden durduruyoruz. Bu saldırılar çalışmalarımızın önünde büyük engel oluşturuyor. Örneğin, Şilêr Yayınevi ve başka yayınevleri var. Her yıl önemli sayıda kitaplar basılıyor. Ancak saldırılardan dolayı kitap basımı azaldı. Ekonomik olarak da etkilediği için birçok festival ve çeviri projelerimiz durdu. Yine de her şeye rağmen büyük bir coşku ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Yarım kalan çalışmalarımızı tamamlıyoruz.  Elimizden geldiğince saldırıların etkilememesine çalışıyoruz. Elektrik sorunu var ve bu da çalışmalarımızı etkiliyor.”

 

Yaşadıkları sorunlar

 

Kadın yazarların yaşadığı sorunlara da dikkat çeken Narîman, “Rojava’daki durum herkesi etkiliyor. Günlük olarak yeni yeni sorunlarla yüz yüze kalıyoruz. Genel olarak böyle. Kadın yazarlara geldiğimizde de iki yönlü engel çıkıyor. Biri kendi kendimize koyduğumuz engeller diğeri de toplumun çıkardığı. Kadın yazarların gücünü, sanatını, eserlerini yüzde yüz kabul eden bir zihniyet yok. Biz de yüzde yüz bu aşamaya ulaşmış değiliz. Bu kadınlara engel oluyor. Diğer yandan da kurum ve kuruluşlarımız kadınlara önem veriyor. Bu önemli. Eylem etkinlik olduğunda kadınların önde olması isteniyor. Bu bize güç veriyor. Ancak diğer yandan bazı kaygılarımız var ve bu fırsatı iyi değerlendiremiyoruz. Tartışılan konular sınırlı. Kırmızı çizgiler var. Kadınların kalemi yüzde yüz özgür değil. Kadınlar yüzde yüz kendilerine güvenle yaklaşmıyor. Edebiyat alanında  erkekler daha yaygın ve kadınlar daha ikinci planda kalmış. Bunu kırmak için önemli adımlar atıldı. Bir diğer sorun da Rojava’daki kadınlar kendi yerleri ile sınırlı. Başka yerlerde kongre, seminer, panel ya da başka çalışmalar olduğunda kadınlar gidemiyor. Bu da yazım ufkumuzun sınırlanmasına neden oluyor. Aynı zamanda toplumdaki ‘kadın dışarı çıkmasın’ anlayışı Rojava’da kadınların dışarı gitmesine engel olabiliyor. Erkek yazarlar dışarı çıkma imkanı buluyor ancak kadın yazarlar bu imkanı bulamayabiliyor. Rojava’da bir kadın bir eserini yayınladığında, Güney, Kuzey Kurdistan ya da dünyanın başka yerlerindeki kadınlar okuma imkanı bulamayabiliyor. Bu da bir sorun oluyor” şeklinde konuştu. 

 

Edebiyat ve dil

 

Edebiyatın gelişmesi için dilin gelişmesi gerektiğinin altını çizen Narîman, şunları belirtti: “Kürt edebiyatı dedğimizde Kurdistan’ın dört parçasından bahsetmemiz gerek. Edebiyatın gelişmesi için dil sorununun çözülmesi gerek. Kürtçe birçok yerde yasak. Hala birçok insan Kürtçe yazmakta zorlanıyor. Dil ve edebiyetı geliştirmek için çalıştaylar yapmalıyız, atölyeler açmalıyız. Kapsamlı toplantılar yapılmalı.  Bu açıdan Kurdistan’ın dört parçasının birbiri ile ilişkisi olmalı ve Kurdistan’da ortak bir edebiyat kurumu olmalı.”

 

Kendilinde insan rahat yazıyor

 

Anadil eğitiminin önemine de işaret eden Narîman, “Rojava’da dil eğitiminin edebiyata önemli bir katkısı ve etkisi var. Burada eğitim Kürtçe veriliyor. Kürtçe yazan  ve araştırma yapan insanlar artık çok fazla. Özellikle devrimden sonra edebiyatçı olan gençler sadece Kürtçe yazıyor. Bu çok sevindirici. İnsan kendi dilinde eğitim gördüğünde daha rahat yazıyor. İnsan o zaman düşüncelerini daha rahat kendi dili ile yazabiliyor. O zaman bu ürünler de Kürtçeye mal oluyor. Şimdi ihtiyacımız Kürtçe edebiyat bölümlerine var. Edebiyat ve yazmayı seven çok genç var ve bu da başlangıç için çok önemli. Bunun için özel bir eğitime ihtiyaç var. Kendimizi geliştirmek için 24 saat kendimizi eğitmeliyiz. Kendimizi geliştirmeliyiz ancak asla özümüzü unutmamalıyız. Edebiyata bir şeyler katmazsak yazar da olamayız. Yarın eserlerimiz çocukların eline geçtiğinde yeni kuşaklar içinde yeni bir şey görmezse  bu edebiyata yeni bir şey katmadığımız anlamına gelir. Şimdi biz daha önceki eserlerden yararlanıyoruz, bizden sonrakilerin de bizim eserlerimizden ilham alacağını umuyorum” dedi. 

 

Narîman Edikê kimdir?

 

4 Nisan 1988 yılında Serêkaniyê’de dğdu. İlk orta ve liseyi burada okuduktan sonra Derazor’daki Fırat Üniversitesi’nin Arapça Edebiyat Bölümü’nü bitirdi. Ancak savaştan dolayı diplomasını alamadı. 

Ailesi 2013 yılında Serêkaniyê’den Kuzey Kurdistan’a göç etti. 4 yıl Amed’de kaldı burada Cegerxwîn Kültür ve Sanat Akademisi’nde  Edebiyat ve Dil Bölümü’nü bitirdi. Bunun yanında 6 ay da Amed Kurdi-Der’de okudu. Makaleleri Rewşen ve W dergilerinde yayınlandı. Kuzey ve Doğu Suriye Edebiyat Komitesi Üyesi ve Rojava Kurdistan Aydınlar Birliği üyesi. Rojava Dergisi editoryasında yer alan Narîman aynı zamanda Destar Dergisi’nin de Eş Genel Yayın Yönetmeni. Narîman engelli insanlar için de çalışma yürütüyor. 

 

Eserleri:

 

Xewnên biêş 

 

Ewrên havînê 

 

Berberoj birîndarên ber bi rojê ve diçin 

 

Derî