HABER MERKEZİ – Dünya Kanser Günü dolayısıyla, son yıllarda yaşanan kanser ölümlerine dikkat çekilirken, bunun önüne erken teşhis ve tedaviyle geçilebileceği vurgulanıyor. 

 

Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü (UICC) tarafından kanser konusunda farkındalık yaratarak, önlenebilir milyonlarca ölüm vakasının önüne geçmek amacıyla her yıl 4 Şubat Dünya Kanser Günü olarak anılıyor. UICC’nin 2022-2024 yıllarını kapsayan 3 yıllık teması, “Kanser bakımında daha ileriye” ve “Kanserde bakım açığını kapatın” oldu. 

 

En önemli güç erken teşhis 

 

Her yıl görülen 19 milyon yeni kanser vakasının yüzde 30-50’sinin önlenebilir olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Tezer Kutluk, kanserle mücadelede en önemli gücün erken teşhis olduğunun altını çiziyor. 

 

Kanser ölümlerinde artış öngörülüyor 

 

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 2020 verilerine göre, Türkiye’de 233 bin vaka tahmin edilirken, bunun 2040 yılında her yıl için 392 bine çıkacağı öngörülüyor. Türkiye’de kanser ölümleri ise 2020 yılı için 126 bin civarında olurken, 2040 yılında bu rakamın 233 bine çıkması tahmin ediliyor. 

 

İlk beş sıradaki kanser türleri 

 

Sağlık Bakanlığı’nın 2018 yılı verilerine göre Türkiye’de ilk beş sırayı erkeklerde akciğer ve solunum yolları, prostat, kalın barsak, mesane, mide kanseri, kadınlarda ise meme, tiroit, kalın barsak, uterus, akciğer ve solunum yolları kanserinin yer aldığına dikkat çeken uzmanlar, çocuklarda, ise her iki cins için ilk beş sırayı lösemi, sinir sistemi tümörleri, lenfomalar, nöroblastoma ve yumuşak doku sarkomları olduğunu belirtiyor. 

 

 Genellikle 50’li yaşlardan sonra görülüyor

 

“Yaş grupları hastalıklara göre değişmekle birlikte, kanser genel olarak 50’li yaşlardan sonra daha sık görülür” diyen uzmanlar, kanserin her yaşta görülen, ırk, cins, ülke ayrımı gözetmeyen bir hastalık olduğunun altını çiziyor. Uzmanlar ayrıca, çocuklarda kanserin daha az görüldüğünü, yeni doğan döneminden ergenliğe kadar her dönemde kanser görüldüğüne işaret ediyor. 

 

2018’de 211 bin kişiye kanser tanısı konuldu

 

Sağlık Bakanlığı’nın 2018 yılı verilerine göre, 211 bin kişiye kanser tanısı konulurken, uzmanlar bu konuda şunlara dikkat çekiyor: “Kanser sıklığı yüz binde 225 olarak bildirilmiştir. Bazı batı ülkelerine göre düşük gibi görünse de bu durum yanlış yorumlanmamalıdır. Beklenen yaşam süresinin uzaması, nüfus artışı, yaşam tarzı gibi nedenlerde Türkiye’de de her geçen gün kanser sayısı artmaktadır. Ülkemizde 30 bini aşkın akciğer kanseri görülmektedir.  0-14 yaş grubunda çocuklarda ise her yıl 3 bin civarında kanser görülmektedir.” 

 

Kanser ikinci ölüm nedeni 

 

Kanser ölümlerinin dünyada ve Türkiye’de kalp damar hastalıklarından sonra ikinci sırayı aldığına dikkat çeken uzmanlar, “Ancak ikinci sıraya rağmen kanserden korunma, erken tanı ve ekin tedavi ile bu ölümlerin 3-5 milyon kadının kısa ve orta vadede önlemenin mümkün, her yıl görülen 19 milyon yeni kanser vakasının yüzde 30-50’sinin önlenebilir olduğunu biliyoruz. Bütün bu sayı ve oranlar bize korunma, tarama, erken tanı ve etkin tedavinin önemini hatırlatıyor” diye belirtiyor. 

 

İyileşme oranı yüzde 42

 

İyileşme oranlarının dünya ortalamasının yüzde 42 olduğu kaydedilirken, bu oranların üst gelir kategorisindeki ülkelerde yüzde 55 iken, düşük gelir kategorisindeki ülkelerde yüzde 20’lerin altına düştüğü ifade ediliyor. 

 

Kanser taraması 

 

Kanser taramaları, özelikle 3 kanser türünde tavsiye edilirken, şöyle deniliyor: “Serviks kanserinde (rahim ağzı) cinsellik başladıktan sonra, kalın barsak kanserinde 50’li yaşlardan sonra, meme kanserinde 40’lı yaşlardan sonra taramalarını yaptırmalıdır. Yakın yıllarda düşük doz bilgisayarlı tomografi ile akciğer kanseri taramaları bazı ülkelerde uygulanmaya başlanmıştır.” 

 

Kanser belirtileri ise şöyle sıralanıyor: 

 

“*Genellikle ağrısız, boyutları büyüyebilen olağandışı şişlikler ve/ya kitleler,

 

*Uzun süren, kalıcı öksürük, nefes darlığı, yutma güçlüğü,

 

*Barsak alışkanlıklarında değişiklikler, (kabızlık, kanama…)

 

*İdrar yapma alışkanlıklarında değişiklikler,

 

*Kanamalar: vajen, makat, öksürük,

 

*Kısa sürede açıklanamayan kilo kaybı,

 

*Tükenmişlik, aşırı yorgunluk ve şiddetli enerji eksikliği, 

 

*Deride yeni ben çıkması ya da var olan benlerin büyüklüğü şekli veya renginde değişiklik olması sızıntı, kabuklanma, kanama olması, 

 

*Açıklanamayan veya devam eden ağrı veya gelen giden ağrı, 

 

*Meme büyüklüğü şeklinde beklenmedik değişiklikler, derideki değişiklikler ve ağrı, 

 

*Vücutta iyileşmeyen yaralar, ağız ülserleri, 

 

*Midede kalıcı veya ağrılı yanma ve hazımsızlık,

 

*Ağrı, sırılsıklam gece terlemeleri.”

 

Kanserden korunmak için…

 

Söz konusu belirtilerin ve bulguların kanser anlamına da gelmediği, ancak varsa acilen doktora başvurulması üzerinde durulurken, kanserden korunmak için tütün ve alkol kullanılmaması, beslenmeye dikkat edilmesi, fiziksel aktivite yapılması, kilo fazlalığı ve şişmanlıktan kaçınılması, ideal kilonun korunması, çevre kirliliğinden uzak durulması ve HPV aşılanması tedbirleri öneriliyor. 

 

Moleküler tanıya ve yeni ilaçlara erişim sorunu 

 

Günümüzde bilinen tedavi yöntemleri ile tedavi başarısı erişkin kanserlerin toplamında yüzde 70’lere dayanırken, hedefe yönelik yeni tedavi yöntemleri, bu sınırı zorluyor. Öte yandan dünya genelinde moleküler tanıya ve yeni ilaçlara erişimde sorunlar olduğu biliniyor. Bu modern tanı, uygun cerrahiye erişim destekleniyor. Kanser sağlık hizmetlerinde eşitsizliklerin giderilmesi gerektiği vurgulanıyor. 

 

Kanser kontrol planı 

 

Kanser ölümlerinin yüzde 70’i düşük ve orta gelir düzeyindeki ülkelerde yaşanırken, yüksek gelirli ülkelerde tedavi hizmetlerine erişim yüzde 90 olmasına karşın düşük gelirli ülkelerde bu oran yüzde 30’un altında olduğunu ifade eden uzmanlar, ülkelerin politikalarında, kanser kontrol planının dikkate alınması üzerinde duruyor. 

 

Covid-19’un etkisi 

 

Öte yandan Covid-19 sürecinde taramaların aksaması, hizmete erişimde sorunlar, tanıda gecikmeler nedeniyle kanserden korunmadan tedaviye tüm aşamalarda aksamanın olumsuz etkilerinin göz önünde bulundurulmasının altı çiziliyor.