Melek Avcı 

 

HABER MERKEZİ - Profesör Somia Hijar, Taliban’ın eğitim yasaklarının ardından “Kadın öğrencilerimizin döktükleri gözyaşlarının tanıdığı oldum. Bulundukları her yeri okula çevirsinler. Afganistanlı kadınlar,  evlerini okul ve üniversite yaparak toplumdaki ve sistemin bu cehaleti ile mücadeleyi okuyarak ve yazarak sürdürmeli” dedi.

 

Afganistan’da 15 Ağustos 2021’de yönetimi ele geçiren Taliban, iktidarları yıkma ve dönüştürme gücüne sahip kadınların haklarına saldırdı. Kadınların önce ortaöğretime daha sonra üniversiteye gitmesini, sivil toplum kurumlarında çalışmalarını, sokakta yanlarında erkek olmadan dolaşmalarını yasaklarken burka giymek zorunlu hale getirildi. Parkları, sokakları ve tüm kamusal alanları kadınlara yasaklamakla kalmayan Taliban geçtiğimiz günlerde cansız vitrin kadın mankenlerinin dahi başlarına poşetler geçirdi. 

 

Hem psikolojik hem de fiziksel anlamda zorluklarla karşı karşıya kalan kadınlar, her geçen gün yeni yasaklara rağmen, mücadele ve direniş çizgisini büyütmeye devam ediyor. Afganistan’da özel bir üniversitede profesör olan Somia Hijar, Taliban’dan bu yana ülkesindeki son durumu JINNEWS’e anlattı.

 

Başörtüsü zorunluluğu ve bunu takip eden yasaklar

 

Somia, Taliban iktidarının baskılarını önce örtünme zorunluluğu ile başlattığını ve bunu takip eden günlerde kadınların tüm temel haklarını elinden aldığını söyledi. Somia, “Taliban’ın iktidara gelmesiyle birlikte sistemin dönüşümünü, toplumsal yaşamın nasıl değiştirildiğini hepimiz gördük. Kadınlara birçok yasak getirildi, başlangıçta ülkedeki tek görünür sorun, zorunlu başörtüsüydü. Afganistanlı kızlar da başörtüsü takmak zorunda kalıyordu ve Taliban’dan önce de başörtüsüne dair yasaklar vardı. Fakat şu an başörtüsünün ne olduğu, nasıl takılması gerektiği gibi birçok olgu Taliban tarafından tanımlanıyor. Bu da Taliban’ın zorunlu kıldığı burka denilen örtüye tekabül ediyor. Herkese burka giyme zorunluluğu getirildi. Bizim üniversitedeki kadınların örtünmemesi gerekçe gösterilerek okula alınmadılar, derslere girmeleri yasaklandı. Bu kez öğrenciler derslere girebilmek için örtünme yasağını kabul etmek zorunda kaldı, Afganistanlı kadınlar toplumsal hayata, iş yaşamına dâhil olabilmek için örtünmeyi kısmen kabul etti. En temel haklarını kullanabilmek için kadınlar buna katlanırken yeni bir düzenleme ile eğitim ve çalışma hakları da ellerinden alındı yani Taliban sadece örtünme zorunluluğu ile kalmadı. Bir dizi yasak ve sınırlama getirdi“ sözlerini kullandı.

 

‘Kadınlar hayallerinin yıkılışına tanık oluyor’

 

Yasaklarla beraber kadınların psikolojik olarak da tükendiğini dile getiren Somia, kadın öğrencilerin gözyaşlarına tanıklık ettiğini söyledi. Somia, “Kadınların en temel hakkı olan eğitimden mahrum edildiklerini gördük. Kadınlara okul kapılarının Taliban tarafından kapatılmasının üzerinden tam 479 gün geçti. Eğitim yasakları geldiğinde kadın öğrencilerimizin yıkılışına şahit olduk. Bu karar açıklandıktan sonra onların temel hakları ve yaşam hakları için döktükleri gözyaşlarının tanıdığı oldum ve diğer tüm meslektaşlarım da buna tanık oldu. Bu, elbette gözyaşı dökmek ile kalmadı Afganistanlı kadınlar bu sorunları ve baskıları kendi yöntemleri ile çözmeye çalışıyor. Bazıları bu yasaklara karşı sokakta ve evde protesto eylemleri düzenliyor. Eylem ve yasaklarla başa çıkma yöntemleri farklılaşıyor. Bazı kadınlar eğitimlerine devam edebilmek için gizlice ders öğrenmeye çalışıyor, internetten eğitim alıyor ve evde kitap okuyarak bu eğitim yasaklarını delmeye çalışıyorlar. Kadınlar mücadele etme pratiklerini devreye sokmuş durumda. Ellerinden geleni yapıyorlar. Afganistan'da kadınlar bugünlerde umutsuzluğun ve ümitsizliğin en zor koşullarını yaşıyor ve bunların getirdiği psikolojik şiddet ile de başa çıkmaya çalışıyorlar. Bu kadınlar, hayallerinin ve hedeflerinin yıkılışına kendi gözleriyle tanık oluyor” diye konuştu.

 

Kadınlar ev içinde de direnişte

 

Taliban’ın kadınların direnişine karşı şiddete başvurduğunu belirten Somia, bu baskılara rağmen kadınların direnişi ev içinde de sürdürdüğünü kaydetti. Somia, kendisi ve bir grup kadının bu baskıların etkilerini azaltmak için çalıştığını dile getirerek şöyle konuştu: “Her sivil hareket ve toplu protesto Taliban tarafından ciddi şekilde bastırılıyor ve kadınlar kaçınılmaz olarak evlerinin içinden çeşitli şekillerde protestolar yapıyor. Yaptıkları bu protesto faaliyetlerini ise çeşitli biçimlerde belgeliyorlar ve kimliklerini korumaya çalışıyorlar.  Video, fotoğraf ve bazen ise yazılar ile belgeledikleri bu protestoları, seslerini duyurabilmek için uluslararası medya kuruluşlarına gönderiyorlar, çünkü yerel medya Taliban tarafından ciddi bir biçimde sansür ve kontrol altına alınmış durumda.

 

Ben ve bir grup aktif Afganistanlı kadın,  Taliban'ın haksız kararlarına ve baskılarına karşı mücadele etmek, onlara hayata dair umut vermek, izolasyondan ve bu kötü ruh halinden kurtarmak için bir dizi program ve etkinlik yürütüyoruz. Programlarımız arasında kadınlar için ücretsiz çevrimiçi dersler, okuma grupları oluşturma ve kitap incelemeleri gibi bir dizi başka etkinlik yer alıyor. “

 

‘Ailelerine bir lokma ekmek sağlamak için erkekler sessiz’

 

Taliban’ın kadınlara yönelik baskılarına erkeklerin de olabildiğince eylemsellik gösterdiğini aktaran Somia, diğer yandan ise birçoğunun ekonomik ve yaşam kaygılarından dolayı sessiz kaldığını anlattı. Somia, tüm ailenin ekonomik ve toplumsal sorumluluğunun erkeklere yüklendiğini belirterek, “Eğitimli erkekler ve en azından okuma yazma bilen Afganistanlı erkekler sınıfı güçlü bir şekilde kadınlara yönelik bu yasaklara karşı çıktı. Afganistanlı erkekler de mümkün olduğunca faaliyet ve kişisel çaplı protestolarda bulunarak, kadınlara destek çıkmaya çalıştı. Taliban rejiminin kadınların eğitim ve çalışma hakkını yasaklayan kararlarını protesto etmek için birçok erkek öğretmen, öğretmenlik mesleğinden istifa etti. Bu gerçekten büyük ve önemli bir destek hareketiydi, çünkü Afganistan’ın bu anormal ve zorlu koşullarında ayağa kalkmak ya da herhangi bir konuda herhangi bir eylemsellik göstermek büyük bir cesaret gerektiriyor. Taliban’a verilecek en ufak bir tepki insan hayatını tehdit ediyor, sizi bırakın tutuklamayı öldürebilirler, her eyleme şiddetle karşılık veriyorlar. Ailenin geçimini sağlamada Afganistan’da kadının rolü büyüktü ve bu rolün kadının elinden alındığı günümüz koşullarında tüm aile üyelerinin gözleri erkeklere çevriliyor. Geriye geçimi sağlayacak tek bir cins kalıyor. Bu, baba olabilir, eş olabilir veya erkek kardeş ve çocuk olabilir fakat kadın olamaz. Erkeklere yıllar sonra tekrar yüklenen bu yük elbette bu ekonomik koşullarda ağır geliyor. Ailelerine bir lokma ekmek sağlamak zorundalar ve ailelerini koruma, iş bulabilme gibi gerekçeler ile çoğu, herhangi bir zulme karşı maalesef ki sessiz de kalıyor” değerlendirmesini yaptı.

 

'Savaşa yön verenlerden umudumuz yok'

 

Afganistan’da emperyalist güçlerin savaşı ve çıkarları nedeniyle bugüne kadar binlerce aile ve kadının hayatını kaybettiğini ve savaşın zorluklarına tanık olduklarını kaydeden Somia, savaşta rol alanların şimdi ise Taliban’a karşı durmadıklarını eleştirdi. Somia sözlerini şöyle sürdürdü: “Afganistan'da yıllarca süren savaş ve güvensizlik koşullarının sonucu olarak aile içindeki ve ülkedeki birçok erkek yaşamını yitirdi. Kadınlar birçok şiddet biçimine maruz kaldı. Erkekleri yitiren aileler, geçinme görevini kadınlara devretti ve bu kadınlar yıllardır ailenin geçimini sağlayan, çeşitli işlerde çalışarak tüm ihtiyaçları sağlayan kişi konumuna geldiler. Kadınların çalışma hayatında olmalarının yasaklanması birçok aile için büyük ekonomik sıkıntılar doğurmuş ve aileler zorlu ekonomik şartlarla baş başa bırakılmıştır. Şimdi ailelerin ve özellikle kadınların baş etmek zorunda olduğu bu Taliban rejimine karşı uluslararası toplum sessizlik içerisinde. Afganistan iç ve güvenlik savaşlarında yıllardır rol oynayanların ve Taliban'ın Afganistan'a gelmesinde rol oynayanların başka bir siyasi oyun ve çıkar savaşları olmadıkça Taliban'a tepki göstermelerini beklemiyoruz. Açıkçası savaşa yön verenlerin yaptırım uygulamalarına dair umudumuz da yok. “

 

Her yeri eğitim alanına dönüştürmek

 

Tüm bu baskılara rağmen kadınların mücadelelerini dinç tutması ve Taliban’a karşı mücadelenin kadınlar tarafından sürdürülmesi gerektiğini vurgulayan Somia, Afganistanlı kadınların her türlü çabayı sarf etmeleri gerektiğini söyledi. Somia, sözlerini şu mesaj ile sonlandırdı: “Afganistan'ın tüm kadınlarına mesajım yeniden cesur olma gücünü göstermeleridir. Hiçbir koşulda öğrenmekten vazgeçmeyerek, öğrenmeye devam etmelidirler. Haklı arayışlarının ve hak taleplerinin sesini tüm dünyaya duyurmak için her türlü çabayı sarf etmekten çekinmemelidirler. Eğitim sadece okulda değil, bulundukları her yeri okula çevirsinler. Afganistanlı kadınlar, evlerini okul ve üniversite yaparak toplumdaki ve sistemin bu cehaleti ile mücadeleyi okuyarak ve yazarak sürdürsün.”