Dilan Babat 

 

HABER MERKEZİ - Direnen kadınların Meclis’te de hedef alındığı bir yılı geride bırakırken, kadınları, çocukları koruma ve güçlendirme mekanizmaları ve kanunları çıkarmak yerine iktidar bu yılda savaşa, ranta, sermayeye dönük kanun ve bütçeler çıkarmaya devam etti. 

 

AKP-MHP iktidarının, özel savaş politikaları ile bir yandan siyaset, bir yandan ekonomi, bir yandan da ekoloji ve tüm bunların odağına olan kadın direnişinin hedef alındığı bir yıl daha geçti. İktidarın, direnişin olduğu her alana dönük politikalarını kalıcılaştırmak için binlerce yasanın geçtiği Meclis bu yıl da değişmedi, Meclis’te yıl boyunca, ağırlaştırılmış tecrit koşulları altında tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın durumu, tecridin tüm cezaevlerine yansıması, Kürdistan’da kimyasal silah kullanımı, Dezenformasyon Yasası, gazetecilerin tutuklanmasının yanı sıra ekonomik ve ekolojik krizlerin defalarca dile gelmesine rağmen, iktidar görmezden geldi. Yine “Ülkede her şey yolunda” sözü ise bu yıl da tekrarlanmaya devam edildi. 

 

Cezaevine alınmayan elbise Genel Kurul’da

 

Yılın başında dikkat çeken konulardan biri Elazığ Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı ve Hakkari Milletvekili Leyla Güven’e gönderilen elbisenin sarı, kırmızı ve yeşil renkleri barındırmasından dolayı cezaevine alınmaması oldu. HDP Grup Başkanvekili Meral Danış Beştaş, Genel Kurul’a aynı elbiseyi giyip gelerek tepkisini dile getirdi. Meral, “Yeşil, kırmızı ve sarı yasak mı? Renklere yasak olabilir mi? Bir ülkede renk yasak olabilir mi? Yasaklanamaz. Bu elbisenin alınmaması keyfiyetin, hukuksuzluğun vardığı noktadır” dedi.  

 

Gülistan Doku’nun ailesi Meclis’te

 

Ocak ayında yaşanan bir diğer gelişme de Gülistan Doku’nun ailesinin Meclis’e gitmesi oldu. Dersim’de 5 Ocak 2020’den bu yana kayıp olan Munzur Üniversitesi öğrencisi Gülistan’ın annesi Bedriye, babası Halit ve ablası Aygül Doku, Dersim’de başlattıkları “Adalet Nöbeti’ni” Ankara’da Meclis önüne gelerek sürdürdü. Önce Meclis’te siyasi grubu olan partilerle görüşen aile, siyasi partilerden Gülistan’ın bir an önce bulunması için adım atılması çağrısında bulundu. Aile daha sonra Meclis’in önünde oturma eylemi gerçekleştirdi. Meclis önünde ailenin oturulmasına izin verilmezken, aile de polisler tarafından darp edildi.  Adalet Bakanlığı’nın olduğu binanın önüne gelerek nöbetlerine devam eden aile burada da polislerce darp edildi. Adalet Bakanlığı ile görüşmek isteyen ailenin ısrarlı taleplerine rağmen Adalet Bakanı, aile ile görüşmedi. 

 

Semra Güzel’in vekilliği düşürüldü

 

İktidarın hedef aldığı kadınlardan biri de HDP Amed Milletvekili Semra Güzel oldu. Yılın başından itibaren Semra, çözüm sürecinde çekilen fotoğrafları basında paylaşılarak, linç edilirken, dokunulmazlığının kaldırılması süreci de işletildi. Semra’nın dokunulmazlığı, AKP, MHP, CHP, İYİ Parti oylarıyla 1 Mart 2022’de kaldırıldı. Semra da, önceki dönem HDP Wan Milletvekili Tuğba Hezer’e uygulanan “devamsızlık” gerekçesiyle milletvekilliğinin düşürülmesi süreciyle karşı karşıya kaldı. 

 

Komisyon Saliha Aydeniz için bir araya geldi 

 

Kürt siyasetçi kadınların hedef alınmasına yıl boyunca devam edildi. Bunlardan biri de Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Eş Genel Başkanı Saliha Aydeniz oldu. Saliha’nın, dokunulmazlığının kaldırılması için Adalet ve Anayasa Komisyonu üyelerinden oluşan Karma Komisyon, 26 Temmuz’da toplandı. Bir kez daha AKP tarafından Meclis’te elde ettiği çoğunluk Kürt siyasetçiler için kullanılırken, MHP ve İYİ Parti milletvekillerinin de ortak olmasıyla Saliha’nın dokunulmazlığının kaldırılması yönünde karar çıktı. 

 

Irkçı katliamdan tek sağ kalan Çetin Dedeoğulları Meclis’te

 

Yılın ikinci yarısında ise Konya’da 30 Temmuz 2021 yılında tetikçi Mehmet Altun tarafından katledilen Dedeoğulları ailesinden sağ kalan Çetin Dedeoğulları Meclis’te grubu olan siyasi partileri ziyaret etti. Çetin, siyasi partilerden, tetikçinin yanı sıra katliamda parmağı olanların araştırılmasını talep etti. Çetin’in taleplerine rağmen, Konya’da görülen saldırı ve katliam davasında ismi geçen faillerin hepsi tahliye olup beraat ettirildi, tetikçi Mehmet Altun’ a ceza verildi.

 

Sansür Yasası yasalaştı

 

Yıla damgasını vuran bir diğer önemli konu ise kamuoyunun da tepkisine yol açan, aynı zamanda 2023 seçimlerine hazırlık olarak nitelendirilen “Sansür yasası” olarak bilinen internet medyası ve sanal medyaya yeni yaptırımlar ön gören kanun teklifi oldu. Kanun teklifi, Meclis Genel Kurulu’na geldikten sonra AKP ve MHP’nin oyları ile kabul edilerek yasalaştı. Sansür Yasası, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde bulunan İstiklal Caddesi’ndeki patlamayla beraber dijital medyaya erişim engeli ile birlikte uygulanmaya başlandı. 

 

 Tutuklanan gazetecilerin durumuna dikkat çekildi

 

Meclis Genel Kurulu’nda sık sık sile getirilen konulardan biri de özgür basına dönük gözaltı ve tutuklamalar oldu. Amed’de gözaltına alınan 16 gazetecinin durumu Meclis gündemine taşınırken, yine Amed’de tutuklanan gazetecilerin iddianamesi hazırlanmadan 25 Ekim’de Ankara merkezli yürütülen soruşturma kapsamında JINNEWS ve MA muhabirlerinin de aralarında olduğu 9 kişinin tutuklanması da Meclis Genel Kurulu’na taşındı. Ankara’da gözaltına alınan gazetecilerin “mizansen” çekimleri ise milletvekilleri tarafından tepkiyle karşılandı. 

 

Cemevlerine dönük yasa Genel Kurul’dan geçti 

 

Meclis’te ele alınan konulardan biri de Alevi toplumu ile ilgiliydi. Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda AKP’nin Meclis’e sunduğu “Vergi Usul Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” görüşüldü.  Toplam 23 maddeden oluşan torba teklif görüşülürken, AKP'li vekiller “Aleviliğin din olup olmadığı” üzerinden bir tartışma çıkardı. Alevi dernekleri AKP’nin düzenlemesini Meclis önünde protesto etti. AKP’nin cemevlerine dönük yasal düzenlemesi Alevilerin tepkisine rağmen komisyondan geçirilerek Genel Kurul’a gönderildi. 

 

‘Jin jiyan azadî’ sloganına sansür  

 

Meclis Genel Kurulu’nda AKP’nin “Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”nin üçüncü bölümünün görüşmeleri esnasında İran rejimi tarafından katledilen Jina Emînî gündeme geldi. Görüşme öncesi gündem dışı konuşmalarda HDP Riha Milletvekili Ömer Öcalan, İran’da Jina’nın katledilmesi sonrası devam eden direnişe dair söz aldı. Evrenselleşen “Jin jiyan azadî” sloganıyla birlikte kadın direnişinin daha fazla evrenselleştiğini söyleyen Ömer’in “Jin jiyan azadî” ve “Bijî berxwedan, bijî azadî” ifadeleri, Meclis tutanaklarına geçmedi. 

 

Kimyasal silah kullanımının araştırılması istendi 

 

Türkiye’nin Güney Kurdistan bölgesine yönelik düzenlediği saldırılarda kimyasal silah kullanımı da sık sık Meclis’te dile getirilen konulardan biri oldu. Önce Bütçe Komisyonu’nda dile getirilen kimyasal silah kullanımı araştırılsın istemine karşılık, AKP, kimyasal silah kullanılmadığını iddia etse de, AKP’li birçok milletvekili “Ne varsa araştırılsın” sözlerine rağmen herhangi bir adım atılmadı. Meclis Genel Kurulu’nda Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti’ne asker gönderilmesine ilişkin yapılan tezkere görüşmelerinde HDP’li milletvekilleri, kimyasal silah kullanımının acilen araştırılması çağrısında bulundu. Buna rağmen, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, kendilerinin bir heyet gönderdiğini ve raporlar hazırladıklarını iddia etti. Hulusi Akar’ın iddia ettiği araştırma raporu hala kamuoyuna açıklanmış değil.

 

‘TSK’nin Efrin’de ne işi var?’

 

Genel Kurul’da tansiyonu yükselten konulardan biri de Bütçe Komisyonu görüşmelerinde yaşandı. CHP’lilerin, “TSK’nin Efrîn ve Rojava’da ne işi var?” sorusuna karşılık İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, muhalefet partilerine hakaret ederek yanıt verdi. Yine kadınlara gençlere, çocuklara ayrılmayan bütçe, iktidarın kendi bekasını sürdürmek için savaşa, tanka ve topa ayırdığı dikkat çekti. 

 

Kürtçe’ye tahammülsüzlük

 

Her dönem olduğu gibi bu dönemde de Genel Kurul’da Kürtçe’ye dönük tahammülsüzlük devam etti. HDP’li İmam Taşçıer’in bütçe görüşmelerinde partisi adına söz alarak, Kürtçe konuşması, AKP ve MHP’liler tarafından manipüle edildi. İmam Taşçıer, Kürtçe konuşmasına devam ederken, mikrofonu kapatıldı. HDP sıralarında, “Kürtçe’ye tahammülünüz bile yok iken Kürt sorunu böyle mi çözülür” tepkilerine karşılık AKP ve MHP’liler, “Anlamıyoruz” gerekçesini öne sürdü. 

 

İçişleri Bakanı Remziye Tosun’u hedef gösterdi

 

 

Bütçe görüşmelerinde en gergin anlar yine İçişleri Bakanlığı’na dair görüşmelerde yaşandı. Süleyman Soylu, muhalefetin eleştirilerine sürekli tehdit ve cinsiyetçi küfürler kullanarak cevap verdi. HDP’nin eleştirilerine ise, Süleyman Soylu sık sık “teröristsiniz” diye cevap verdi. Hızını alamayan Süleyman Soylu, savaşların bitmesi ve İmralı yolunun açılması için tülbendini Genel Kurul’a atan HDP Amed Milletvekili Remziye Tosun’u hedef gösterdi. Bununla da yetinmeyen Süleyman Soylu, uyuşturucu baronlarıyla, tecavüz failleri ve cemaat kurucuları ile çektirdiği fotoğrafları görmeyerek, HDP’li belediyeleri yolsuzlukla suçladı. 

 

Başörtüsü teklifi Meclis’e sunuldu

 

Bu yıl başörtüsü de Meclis’te tartışılan konulardan biri oldu. Aralık ayında konuyla ilgili kanun teklifi verilirken, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ilk önce dile getirdiği, iktidarın bu fırsattan istifade hemen yasa teklifini 9 Aralık günü, bütçe görüşmelerinde araya sıkıştırıldı. Teklif, Meclis Başkanı Mustafa Şentop, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, AKP Meclis Grup Başkanı İsmet Yılmaz, BBP Genel Başkanı Mustafa Destici ve İstanbul Bağımsız Milletvekili Fatih Mehmet Şeker’in de aralarında bulunduğu 336 milletvekilinin imzasını taşıyor. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile Anayasa’nın 24. Maddesine, başörtüsüne anayasal güvence getiren hükümler ekleniyor. Buna göre, temel hak ve hürriyetlerin kullanılması ile kamu veya özel kesim tarafından sunulan mal ve hizmetlerden yararlanılması, hiçbir kadının başının örtülü ya da açık olması şartına bağlanamayacak. 

 

'Garibe Gezer'e ne oldu?'

 

Meclis Genel Kurulu’nda 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’nin görüşmeleri, Adalet Bakanlığı ve bağlı kurumların bütçesi üzerine Aralık ayında da devam etti. HDP Mersin Milletvekili Fatma Kurtulan, İmralı tecridi, hasta tutsaklar ve cezaevlerinde artan hak ihlallerine dair söz aldı. Fatma konuşmasında, “3 kişi cezaevlerinde yaşamını yitirdi. 34’ü şüpheli. Neden intihar etti araştırdınız mı? Garibe Gezer’e ne oldu? En son Garibe Gezer’e işkence yapıldığına dair görüntüler çıktı. Garibe Gezer intihar mı etti, intihara mı zorlandı, intihar algısı oluşturulup işkenceyle mi katledildi? Bunun araştırılması lazım. Bunun üstünü kapatıyorsunuz” dedi. 

 

Savaş’a yüzde 98 artış yapıldı

 

16 Aralık’ta 2023 Merkezi Bütçe Kanun Teklifi görüşmeleri sona erdi. Kadına, gençlere, işçiye, emekçiye kaynağın ayrılmadığı, savaşa yüzde 98 artış ile 470 milyar lira ayrıldı.  2022 ile 2023 yılı bütçe kalemleri karşılaştırmasında 1 trilyon 470 milyar lira olan vergi gelirleri, yüzde 225 artışa 3 trilyon 200 milyar lira; 330 milyar lira olan faiz ödemeleri, yüzde 72 artışla 565 milyar lira; 240 milyar lira olan savunma ve güvenlik harcamaları yüzde 98 artışla 470 milyar lira; 214,8 milyar lira olan mal ve hizmet harcamaları yüzde 49 artışla 319 milyar lira; 278 milyar lira olan bütçe açığı yüzde 137 artışla 660 milyar lira; 1 trilyon 78 milyar lira olan cari transferler yüzde 56 artışla 1 trilyon 682 milyar lira olarak gerçekleşti.

 

En fazla önergeye yanıt vermeyen bakanlık Adalet Bakanlığı

 

Yıl içinde HDP’li milletvekilleri tarafından verilen birçok önerge engellenirken, yazılı soru önergelerinin büyük bir kısmına ilgili bakanlıklar tarafından cevap verilmediği, birçoğunun ise genellikle Meclis iç tüzüğü gerekçe gösterilerek iade edildiği görüldü. En fazla önergeye yanıt vermeyen bakanlık, Adalet Bakanlığı oldu. 27’nci dönem 5’inci yasama yılında HDP’nin 73 bin 779 yazılı sorun önergesinin 71 bin 248’i işleme alınmış, işleme alınan önergelerden sadece 9 bin 847’si süresi içerisinde, 35 bin 723’ü ise süresi geçtikten sonra olmak üzere toplamda 45 bin 570’i cevaplandı, 21 bin 929’u yanıtsız bırakıldı, bin 319 önerge ise Meclis Başkanı’nın absürt nedenlerinden dolayı iade edildiği kaydedildi. 

 

HDP’liler hakkında 214 fezleke hazırlandı

 

Meclis’in 27’nci döneminde 4 bin 534 Kanun Teklifi’nin 263’ü kanunlaştı. Bu dönemde AKP’nin verdiği 263 kanun teklifinin dışında hiçbir siyasi partinin kanun teklifi kabul edilmedi. 5’inci yasama yılında dokunulmazlıkların kaldırılmasına yönelik 256 fezleke verildi. Bu fezlekelerin 214’ü HDP’, 18’i DBP, 10’u CHP, 7’si TİP milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına yönelikti.