İSTANBUL - İHD Hapishaneler Komisyonu, '2020 yılı Marmara Cezaevleri Hak İhlalleri' raporunu açıkladı. Raporda, İmralı başta olmak üzere cezaevlerinde tecrit koşullarının derinleştiği vurgulanırken, hak ihlalleri ve tecride karşı başlatılan açlık grevlerine dikkat çekildi.

 

İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Hapishaneler Komisyonu, "2020 yılı Marmara Cezaevleri Hak İhlalleri" raporunu, dernek binasında düzenlediği basın toplantısyla kamuoyuna duyurdu. İHD İstanbul Şube Başkanı Gülseren Yoleri, komisyon üyesi Mehmet Acettin ve Meral Nergis Şahin'in okuduğu raporda, cezaevlerinde yaşanan hak ihlalleri 3 aylık ve 1 yıllık olarak verildi. 

 

Başvuru yapan cezaevleri

 

Raporda komisyona 2020 yılında 59 farklı cezaevinden toplam 450 başvuru yapıldığı ifade edildi.  Başvurular şu şekilde belirtildi: “2020 yılı içerisinde en çok Tekirdağ 1 ve 2 No’lu F ve T Tipi, Silivri Kampus, Kocaeli 1 ve 2 No’lu T Tipi ve ceza infaz kurumlarından derneğimize başvurular yapıldığı görülmektedir. Bu cezaevleri dışında yoğunluklu olarak Bandırma 1 ve 2 No’lu T Tipi, Maltepe 1 ve 2 No’lu T Tipi, Edirne F Tipi, Espiye L Tipi Kapalı ceza infaz kurumlarından başvuru alındı.”

 

Başvuru yapan cezaevleri şunlar: “Marmara Bölgesi’nde bulunan; Silivri Ceza İnfaz Kurumları(CİK) Kampusu, Tekirdağ 1 ve 2 Nolu F ve T Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı CİK, Edirne F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı CİK, Maltepe 1 ve 2 Nolu L Tipi Kapalı CİK, Maltepe Açık CİK, Kocaeli 1 ve 2 Nolu F tipi Kapalı CİK, Gebze Kadın Kapalı CİK, Bolu F Tipi Kapalı CİK, Bakırköy Kadın Kapalı CİK, Metris Tipi Kapalı CİK, Bursa H Tipi CİK, Bursa Yenişehir Kapalı Kadın CİK, Silivri Açık CİK, İmralı Hapishanesi.”

 

Marmara Bölgesi dışında kalan cezaevlerinden ise yapılan başvurular şu şekilde: “Elazığ 1 ve 2 Nolu Yüksek Güvenlikli CİK, Giresun Espiye L Tipi Kapalı CİK, Gümüşhane E Tipi Kapalı CİK, Kahramanmaraş Türkoğlu 1 ve 2 Nolu L Tipi Kapalı CİK, Yozgat Açık CİK, Kütahya Tavşanlı T Tipi Kapalı CİK, Bitlis Tatvan Açık CİK, Alanya L Tipi Kapalı CİK, Osmaniye 2 Nolu T Tipi Kapalı CİK, Ordu F Tipi Kapalı CİK, Trabzon Beşikdüzü T Tipi CİK, Afyon 1 Nolu T Tipi CİK, Muğla Seydikemer Eşen T Tipi Kapalı CİK, Sincan L Tipi CİK, Bafra T Tipi CİK, Kayseri Kadın Kapalı CİK, Ödemiş T Tipi CİK, Kastamonu E Tipi Kapalı CİK, İzmir Aliağa 2 Nolu T Tipi CİK, Manisa Akhisar T Tipi CİK, Kırklareli E Tipi CİK, Şakran 3 Nolu T Tipi CİK, Burhaniye T Tipi CİK, Balıkesir Bandırma 1 ve 2 Nolu T Tipi CİK, Urfa Hilvan T Tipi CİK, Konya Ereğli T Tipi CİK, Kırşehir E Tipi CİK, Kayseri Bünyan T Tipi CİK, Tarsus 2 nolu T Tipi CİK, Akhisar T Tipi CİK, İzmir Menemen T Tipi CİK, Kırıklar 2 Nolu F Tipi CİK, Gaziantep L Tipi CİK, Bolu F Tipi CİK, Şakran T Tipi CİK, Kayseri Bünyan 2 Nolu T Tipi CİK, Çorum L Tipi Kapalı CİK, Sincan Kadın Kapalı CİK, Kırıkkale Hacılar F Tipi CİK’ten ve yurt dışından İran/Urumiye Hapishanesi, Yunanistan/Kardellos Erkek Hapishanesi, Yunanistan/Kardellos Kadın Hapishanesi, Yunanistan/Grena Patra Hapishanesi, Yunanistan/Malandrino Hapishanesi.”

 

450 başvuru yapıldı

 

Başvuruların aylara göre dağılımına değinilen raporda en fazla başvuruların geçtiğimiz  yılın haziran ayında yapıldığı belirtildi. Kadın-erkek, adli-siyasi tutuklu dağılımına ise raporda şu şekilde yer verildi: “Yüzde 4 kadın, yüzde 96 erkek olmak üzere toplamda 450 başvuru ulaşmıştır. Politik ve adli mahpuslarda ise yüzde 10’u adli yüzde 90’ı politik olmak üzere toplamda 450 başvuru tarafımıza ulaşmıştır.”

 

118 kişi çıplak arama işkencesi nedeniyle başvurdu

 

İhlal alanları ve ihlal sayılarının da paylaşıldığı raporda, tespit edilen toplam ihlal sayısının 4 bin 805 olduğuna vurgu yapıldı. Başvuruların ihlal başlıkları raporda en fazla 377 başvuru ile kötü muamele ve sağlık ihlalinde 209 ile hastaneye sevk olduğu belirtilirken sağlık ihlali toplam 810 kötü muamele, darp ve işkence toplam 783 olarak aktarıldı. Diğer hak ihlalleri ise şunlar: “Hasta mahpusların Adli Tıp Kurumuna sevki ve tahliyesinin engellenmesi 49, revire çıkarılmama 199, düzenli kullanılan ilaçların verilmemesi 55, ameliyatların ertelenmesi 12, laboratuvar sonuçlarının verilmemesi 8, hastane sevklerinde ring aracında uzun süre bekletme 5, mahpusun lenslerinin verilmemesi 1, diyet yemeği verilmemesi 13, yanlış ilaçların verilmesi 19, kelepçeli doktor muayenesi 12, sağlık raporlarının verilmemesi 5, diş tedavilerinin yapılmaması 3, sonrasında karantina uygulaması nedeniyle hastaneye gidememe 38, diğer sağlık hakkı ihlalleri 182, psikolojik baskı 64, hücreye koyma 41, kafesli hücreye koyma 8, çıplak arama 118, dayak, işkence 57, baskın hücre araması 10, aramalarda hücrelerin dağıtılması 19, kişilerin hedef alınarak odalara baskın arama 5, tehdit, küfür, ırkçı söylem, onur kırıcı davranışlar 24, hücreli ring aracıyla mahkeme ve hastaneye götürülme 1, yer değişikliği talebinin karşılanmaması 27, ayakta sayım 17, koğuşların gözetlenmesi 2, tek tip tıraş 3, yazlık giysilerin verilmemesi 10.

 

İletişim Hakkı İhlalleri sohbet, spor, ortak kullanım alanlarının yasaklanması 321, ağır müebbetlerin havalandırma saatlerinin uzatılması talebinin karşılanmaması 30, yaşam Hakkı İhlali/şüpheli ölüm 3, Görüş yasağı, görüş iptali 240, telefon hakkının engellenmesi 85, süreli süresiz yayın, kitap ve mektup yasakları 401, gönderilen mektupların adresine ulaşmaması 49, muhalif televizyon kanallarının izlenmesinin engellenmesi 19, Haksız tutukluluk ve adil yargılanma hakkı şikayetleri 201, Yeterli ve sağlıklı beslenme ve temiz suya erişim hakkı ihlali 385, Kovid-19’a karşı  önlem alınmaması 385.”

 

338 yazıdan 138’i cevaplandı

 

Cezaevlerinden gelen başvuruların komisyon tarafından tek tek değerlendirildiği bildirilen raporda, “Mahpuslara talepleri doğrultusunda örnek dilekçeler gönderilmekte, hukuki sürece dair soruları mektupla cevaplanmakta, gerekli hallerde mahpusların gönüllü avukatlarımız tarafından ziyareti sağlanmakta, hapishane idaresi ve infaz savcılıkları ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmektedir. Başvurulara konu sorunların çözümü için Adalet Bakanlığı, Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü (CTE), TBMM İnsan Hakları Komisyonu, Cezaevleri idareleri ve cezaevinin bulunduğu ilin İl İnsan Hakları kurullarına yazılar yazılmaktadır. Ayrıca,  Adli Tıp Kurumu, savcılıklar, Sağlık Bakanlığı, Tabip odası, Belediye ve il Hıfzıssıhha Kurumu ile de ihtiyaca göre yazışmalar yapılmaktadır. Belirtilen kurum ve kurullara 2020 yılı boyunca yazdığımız yazı sayısı 338’dir. Yazdığımız yazılara gelen cevap sayısı ise hali hazırda 138’dir” şeklinde belirtildi.

 

2 bin 619 hak ihlali eklendi

 

Raporda, hak ihlallerinin giderek derinleştiğinin altı çizilirken hak ihlallerinin İmralı’daki mevcut tecridin yansıması olduğuna dikkat çekildi. Raporda 2020 yılında, 2019 yılına nazaran hak ihlallerinde ciddi bir artış olduğu ifade edilerek, “Nitekim 2019 yılında derneğimize yapılan başvurularda toplam 2 bin 186 hak ihlali tespit edilmişken bu sayı 2020 yılı için 4 bin 805 olarak gerçekleşmiştir. Sağlık hakkı ihlali,  2020 yılında 810 hak ihlali tespit edilmiştir. Bu sayı 2019 yılı için 361 olarak gerçekleşmiştir. Kötü muamele, darp ve işkence, 2020 yılında sayı endişe verici bir artışla 783 olarak tespit edilmiştir,  2019 yılında bu sayı 371 olarak gerçekleşmiştir.  Tecrit, İmralı cezaevindeki mutlak tecrit koşulları 2020 yılında da devam etmiş, hatta tüm hapishanelere yaygınlaştırılmıştır” denildi.

 

Pandemi ile hak ihlallerinde artış yaşandı

 

Hak ihlalleri neticesinde Covid-19 salgını ile beraber ciddi sorunlar oluştuğu vurgulanan raporda, “Covid-19 salgınının başından itibaren salgının önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınmaması, hijyen, temizlik malzemelerine erişim, beslenme, havalandırma, maske, tedaviye erişim ve sürecin şeffaf yönetilmemesine bağlı sorunlar bugüne kadar devam etmiştir. Risk grubundaki mahpusların sağlık ve yaşam haklarının korunabilmesi için pandemi süresince serbest bırakılmaları yönündeki talep karşısında, bu imkan adli mahpuslara sunulurken, politik mahpuslar yararlandırılmamış, ayrımcılık yapılmıştır. Özellikle ağır hasta mahpuslar bakımından bu ayrımcılık ağır sonuçlara yol açmıştır. Hastanelere sevklerin durdurulması, revir hizmetindeki yetersizlikler, kronik hastalığı olanların ilaçlarına erişiminde yaşanan sorunlar özellikle hasta mahpuslar bakımından sağlık ve yaşam hakkı ihlallerine neden olmuştur” diye kaydedildi. 

 

İhlallere karşı açlık grevi

 

Tutsakların aile ve avukat ziyaretine getirilen sınırlamalara işaret edilen raporda, “Telefon, sosyal faaliyet, spor, havalandırma, mektuplaşma, gazete kitap ve dergilere erişimi, mektuplaşma, kütüphaneden yararlanma gibi haklarına ciddi ve hukuka aykırı kısıtlamalar getirilmiştir. Mevcut uygulamalara yönelik birçok cezaevinden toplu başvurular yapılmış, salgın bahane edilerek sosyal haklara getirilen kısıtlamaların kalıcı hale getirildiği ve bu şekilde özellikle siyasi mahpuslar yönünden tecrit uygulamasının ağırlaştırıldığı bildirilmiştir. Disiplin cezalarına bağlı infaz yakma uygulamasına eklenen şartlı tahliye için iyi halli olma zorunluluğu ve iyi halli olmanın keyfi değerlendirmelere imkan veren ağır şartlarının bu tabloyu giderek ağırlaştıracağı görülmektedir. Türkiye cezaevlerindeki hak ihlalleri İmralı'daki ağır tecridin yansımasıdır. İmralı hapishanesinde uygulanan ağır tecrit bu tecrit koşullarının diğer hapishanelere de yaygınlaştırılması ve hak gasplarına karşı mahpuslar seslerini duyurabilmek için 27 Kasım’da başladıkları açlık grevini halen 5 er günlük dönüşümlü olarak sürdürmektedirler” ifadelerine yer verildi.

 

Hak ihlallerinin tüm tutsakları derinden etkilediği belirtilen raporda, devasa boyutlara ulaşan sorunlara ilişkin duyarlılık çağrısı yapıldı.