DİYARBAKIR - Sur’da sokağa çıkma yasakları döneminde zorla göç ettirilen ailelerin izini süren Sosyo-politik Saha Araştırmaları Merkezi, mülkiyet kaybı yanı sıra işsizlik, yoksulluk ve mutsuzlukta artış olduğunu kaydetti. Araştırmaya katılanların yüzde 82’si Sur’a geri dönmek istiyor. 

 

Sosyo-politik Saha Araştırmaları Merkezi, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde ilk olarak 6 Eylül 2015 tarihinde ilan edilen ve 6 kez uzatılan sokağa çıkma yasakları sırasında zorla göç ettirilen ailelerin izini sürdü. 8-16 Nisan tarihleri arasında Yenişehir, Kayapınar ve Bağlar ilçelerine yerleşen 120 Surlu haneyle yüz yüze yapılan görüşmede, yerinden edilme nedenleri ve sonrasında yaşanan ekonomik, kültürel, sosyal ve psikolojik etkiler analiz edildi. 

 

İşsizlik arttı 

 

Yerinden edilenlerin en çok dikkat çeken yönlerinden biri işsizlik ve gelir düzeyindeki düşüklük olduğu tespiti yapılan çalışmaya göre, Sur’da yaşarken herhangi bir ücretli işe sahip olmadığını belirten oran yüzde 74’ten yüzde 78’e çıkıyor. Sur’da yaşarken yüzde 60’ı hane kişi sayısının 4-6 kişi aralığında olduğunu; yüzde 34’ü hane kişi sayısının 7-9 kişi aralığında olduğunu; yüzde 6’sı hane kişi sayısının 10 ve üzeri olduğunu beyan ediyor. Şimdi ise, yüzde 69’u hane kişi sayısının 4-6 kişi aralığında olduğunu; yüzde 25’i hanelerinde 7-9 kişinin yaşadığını; yüzde 4’ü hane kişi sayısının 1-3 kişi aralığında olduğunu; yüzde 2’si 10 ve üstü olduğunu beyan ediyor. 

 

Mülksüzleştiler 

 

Araştırmaya katılanların yüzde 36’sı Sur’da yaşarken hiçbir mülkü olmadığını beyan ederken, yüzde 52’si mülklerinin olduğunu ancak yıkıldığını, yüzde 7’si mülklerinin kamulaştırıldığını, yüzde 5’i ise mülklerini sattıklarını bildirdi. Bu verilerden yola çıkarak mülkü olanları kendi özelinde değerlendirdiğimizde, mülkü olanların yüzde 81,25’inin evinin yıkıldığını, yüzde 7,82’sinin evinin satıldığını ve yüzde 10,93’ünün ise evlerinin kamulaştırıldığını belirtiyor.

 

Barınacak ev kalmadı 

 

Yerinden edilenler için en önemli güçlüklerden biri barınacak ev meselesi olduğu kaydedilen araştırmada, yerinden edilenlerin sadece yüzde 40’ı Sur’dayken kirada olduğunu, bunların toplamda yüzde 60’ı ise kiralarının 300 TL ve altında olduğunu belirtiyor. Sur’da yaşarken ödenen en yüksek kira bedelinin ise yüzde 2 buçukluk bir kesimin ödediği 600 TL olduğu tespit edildi. Şu anda yaşadıkları yerlerde ise kirada olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 90. Bu insanların çoğunluğunun yoksul semtlere yerleşmiş olmalarına rağmen daha yüksek oranda kira ödüyor. Yeni yerleşim yerlerinde 300 TL ve altında kira ödeyenlerin oranı yüzde 8 iken, 600 TL ve üstü kira ödeyenlerin oranı yüzde 14,4’e çıkıyor. Veriler yerinden edilen Surluların ciddi maddi kayıplar yaşadıklarını gösteriyor. 

 

Göçe mecbur kalındı 

 

Göç etme nedenlerinin sorgulandığı araştırmada, katılımcıların yüzde 93’ü çatışmalar ve evlerinin yıkılmasını gösteriyor. Sur'dan göç ettikten sonra yaşanan en önemli birinci soruya ise, yüzde 64’le maddi zorluklar, yüzde 21’le psikolojik zorluklar belirtiyor. 

 

Komşuluk ilişkileri değişti 

 

Görüşmecilere “Sur’da yaşarken komşuluk ilişkileriniz nasıldı?” sorusuna yüzde 93’ü farklı derecelerde iyi olduğunu söylerken, komşuluk ilişkileri en çok özlenen durumlardan biri olduğu tespiti yapılıyor. Şimdi yaşadıkları semtlerdeki komşuluk ilişkilerini “iyi” diye niteleyenlerin oranı ise yüzde 27’ye düşüyor, yüzde 56’sı ise normal olarak ifade ediyor. 

 

Kendisini güvende hissetmiyor 

 

“Sur'da mı kendinizi daha güvenli hissediyordunuz, yoksa şu anda yaşadığınız semtte mi güvenli hissediyorsunuz?” sorusunu yanıtlayanların yüzde 47 gibi “Sur” derken, yüzde 21’i “Yeni yerimizde” diyor. 

 

Mutsuzluk getirdi 

 

Araştırma grubunun yüzde 66’sı Sur’da kendini daha mutlu hissettiğini belirtirken, yüzde 2’si “Yeni yerimizde” yanıtını veriyor. Yeni yerde mutlu olduğunu söyleyenlerin yaş ortalaması 18-24 arasında olması dikkat çekiyor.  

 

Eğitimi yarıda bırakanlar yüzde 20

 

Göç sonrası aile içinde eğitimini yarıda bırakanların olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 20 olduğu kaydedildi. Araştırma grubuna sosyal güvenceleri sorulmuş ve buna göre, yüzde 32’si GSS primini devlet ödüyor, yüzde 29’u hiçbir sosyal güvencelerinin olmadığını, yüzde 29’u SSK, yüzde 9’u BAĞ-KUR, yüzde 1’i Emekli Sandığı yanıtlarını veriyor. 

 

Geri dönmek istiyoruz 

 

Yapılan araştırmada, “Sur’a tekrar dönmek ister misiniz?” sorusuna katılımcıların yüzde 82’si “Evet”, yüzde 18’i ise “Hayır” diyor. 

 

‘En kötüsünü çocuklarımız yaşadı’

 

Araştırmaya katılan saha araştırmacılarının hazırladığı raporda, ailelerin Sur’a duyduğu özlem vurgulanıyor. Raporda, anketörlerin gözlemleri ise şu şekilde belirtiliyor:  “Bu ailelerin çoğu göçle ilk defa tanışmadıklarını, 1990’lardan aşina olunan köy boşaltmaları, koruculuğa zorlamalar ile yayla yasağı gibi nedenlerle de göçe mecbur kaldıklarını; büyük bir kısmı o dönemlerde Sur ilçesine göç ettiğini ve bu göçü tekrar yaşadıklarını dile getirdiler. Bir görüşmeci ‘Bizim çocuklarımız o zulmü görmesin, o sıkıntıları yaşamasın diye geldik oraya, ama daha kötüsünü çocuklarımız yaşadı’ sözleriyle ruh halini paylaştı.”