ÎZMÎR - Pawitoxa heqan Fatîma Îraz dîyar kerd ke şîdetê serê cinîyan semedê serdestîya mêrdeyan virazîyeno û va bi azadîya cinê do şîdet werte bêro wedaritiş.

 

25ê teşrîna peyêne Roja Têkoşînê Hemverê Şîdetê Serê Cinîyan ê Mîyanneteweyî nêzdî beno û tabloyê şîdetê serê cinîyan û bêtêduştî roj bi roj giran beno. Dayeyê sazgehê komela sîvîl û îstatîstîkê sazgehê dewletî, tabloyê ke vejêno werte krîz mojneno.

 

Goreyê çeteleyê şîdetî yê 2024ine yê JINNEWSî 10 serran de 316 cinî ameyî qetilkerdiş û 170 cinî zî bi guman dinyaya xo bedelnayî. Goreyê dayeyê Sazgehê Îstatîstîkê Tirkîya (TUÎK) se ra 83ê cinîyan bi şîdetê fîzîkî û psîkolojîk dir yenê rî bi rî.

 

Pawitoxa heqan Fatîma Îraz derheqê rêxistinbîyayîşê hemverê şîdetî, piştîdayîşê cinîyan de qisey kerd.

 

‘Heta serdestîyê mêrdan cuya ser o bibo do şîdet zî peynî nêbo’

 

Fatima Îraz derheqê dayeyê şîdetî de qisey kerd û dîyar kerd ke çimeyê şîdetî şexsî nîyo komelî yo û va cinî sîstemê serdest ê mêrdeyan de têkoşînê cuye danê. Fatma Îraz wina ard ziwan: “Heta serdestîyê mêrdan serê cuya cinîyan de bibo, do cinî planê peyênî de bimanê. Cinî wextê heqê xo bipawê, şîdet yeno kerdiş û wextê bêveng bimano zî sey ‘cinîya bêveng’ yena dîyayîş. Na rewşe zî şîdetê mêrdan awan keno. Wextê şîdetê serê cinê bibo babeta vatişî, serdestîya mêrdan vejêna vernîya ma. Serdestîya mêrdan her tim zextan cinîyan ser kena. Wextê ma qalê têduştîya ke cinî merkezê aye de çin a bikerê, uca de ne têduştî ne zî azadî est a. Cinî rastê şîdet û bêtêduştî yenê. Cinî yenê bêvengkerdiş, pelçiqnayîş.”

 

‘Serra keyeyî netîceya fehmê ke cinîyan zîndanê keye kenê yo’

 

Fatima Îraz dîyar kerd ke çareserî şexsî nîyo, vurnayîşêkê komelî yê kolektîf ra derbas beno û serdestîya mêrdan her wareyê komelî de tesîr kerd. Fatima Îraz wina dewam kerd: “ ‘Serra keyeyî’ ame îlankerdiş û no zî netîceya fehmê ke cinîyan zîndanê keye kenê yo. Cinî ne sey merkez de bê, sey parçeyêkê keyeyan yan zî milk yenê bicakerdiş. Cinîyê ke îtîrazê nê kenê zî sey ‘serawedarotox’ yenê binamekerdiş. Bi nê cinî hedef yenê girewtiş. Îlankerdişê serra keyeyan şîdetê ke zêde bîyo ma rê mojneno. Cinî hema sey objeyê cinsî yenê dîyayîş.”

 

Çareserî: Piştîdayîş û vurnayîşê komelî

 

Fatîma Îraz wina peynî ard: “Çareserî tena bi sererastkerdişanê qanûnî bi vurnayîşê cinsê komelî bica yeno. Heta no sîstem nêvuryo ma nêeşkenê qalê çareserî bikerê. Cinîya azad çin a komelê azad zî çin o. Heta piştîdayîş û rêxistinbîyayîşê cinîyan çinî bo do têduştî zî çin bo. Cewabê tewr xurt ê hemverê serdestîya mêrdan piştîdayîşê rêxistinkerde yo.”