ANKARA - İHD Merkezi Hapishane Komisyonu, R Tipi Cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine dair açıkladığı raporda, ağır hasta ve bakıma muhtaç tutsakların derhal serbest bırakılması gerektiğini vurgularken, cezaevlerindeki insan hakları ihlallerinin ivedilikle sonlandırılması çağrısında bulundu.

 

İHD Merkezi Hapishane Komisyonu, R Tipi Kapalı Cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine ilişkin, İHD Genel Merkezi'nde bir basın toplantısı düzenledi. Komisyon üyesi avukatların tutsaklarla gerçekleştirdiği görüşmeler ve cezaeverinin mimari, hukuki ve sağlık koşullarına dair incelemeler sonucu hazırlanan rapor, İHD Merkez Yürütme Kurulu (MYK) üyesi Nuray Çevirmen tarafından açıklandı.

 

Raporun yalnızca Rehabilitasyon Tipi (R Tipi) Cezaevleri ile sınırlı olduğunu belirten Nuray Çevirmen, şu bilgileri paylaştı: “Mahpuslarla yapılan görüşmeler ve hapishanelerin mimari, hukuki ve sağlık boyutları değerlendirilerek hazırlanan bu rapor, İnsan Hakları Derneği gönüllüsü avukatlar tarafından yürütülen incelemelere dayanmaktadır. Bu kapsamda, 19 Eylül 2024'te Metris T Tipi Hapishanesi, 20 Eylül 2024'te Menemen R Tipi Hapishanesi ve 25 Ekim 2024'te Elazığ R Tipi Hapishanesi ziyaret edilmiş, toplamda 7 hasta mahpus ile birebir görüşmeler gerçekleştirilmiştir.”

 

Tespit edilen hak ihlalleri

 

Nuray Çevirmen, R Tipi Cezaevlerinde tespit edilen hak ihlallerini şu şekilde sıraladı:

 

“* 19 Eylül 2024'te Metris R Tipi Kapalı Hapishanesi A Blok’ta kalan MS hastası Abdülkadir Kuday’ın sağlık durumunun ağır olduğu belirtilmiş, ancak tahliye talepleri reddedilmiştir. Kuday, kısa bir süre sonra 2 Ekim 2024’te hayatını kaybetmiştir.

 

*Metris R Tipi Kapalı Hapishanesi C Blokta kalan mahpus tarafından verilen bilgiye göre; “Hapishanede birçok ölüm olayı yaşandığı, mesela A.K ve Y.D.’nın öldüğü, Y.D.’ın ciddi psikolojik sorunları olmasına rağmen hapiste tutulduğu, dişleri olmadığı için boğazına yiyecek kaçtığı ve öldüğü” aktarılmıştır.

 

*Y.D.'nin ciddi psikolojik rahatsızlıklarına rağmen cezaevinde tutulduğu, dişleri olmadığı için yemek yerken boğazına kaçan bir lokma nedeniyle öldüğü belirtilmiştir.

 

*Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) tarafından hazırlanan Menemen Hapishanesi raporuna göre, 18 Nisan 2019 - 28 Eylül 2021 tarihleri arasında 25 mahpus hayatını kaybetmiştir. Bu ölümlerle ilgili detaylı bir inceleme yapılmadığı, sağlık hizmetlerine erişim konusunda ciddi ihlallerin olup olmadığına dair herhangi bir soruşturma yürütülmediği belirtilmiştir.

 

*İçme suyu ihtiyacını karşılamak için kantinden su satın almak zorunda kalıyorlar.

 

*Metris R Tipi Cezaevi'nde, odalarda ısıtma ve havalandırma yetersizdir. Yaz aylarında sıcaklardan korunmak için yalnızca kantinden vantilatör satın alma imkânı vardır, ancak hasta mahpuslar bunları etkin şekilde kullanamamaktadır. Pencereler yalnızca üst kısmından açılabilmektedir ve sık demir tellerle kapatılmıştır. Alt katta bulunan havalandırmaya çıkış imkânı sınırlıdır. Özellikle yatağa bağımlı mahpuslar, dışarı çıkabilmek için hasta bakıcı desteğine ihtiyaç duymakta, ancak personel yetersizliği nedeniyle çoğu zaman dışarı çıkamamaktadır.

 

*Elazığ R Tipi Cezaevi'nde, sürekli doktor değişimi nedeniyle mahpusların sağlık durumları ile ilgilenilmediği belirtilmiştir. 

 

*Gündüz yalnızca 2-3 hasta bakıcı görev yapmakta, ancak sağlık çalışanlarından 24 saat boyunca destek alınamamaktadır. Mahpuslar her sabah hekim tarafından ziyaret edilse de, ilaçların düzensiz verildiği belirtilmiştir.

*Mahpuslar kişisel temizliklerini kendileri yapmak zorunda kalmaktadır.

 

*Temizlik malzemeleri (sabun vb.) idare tarafından verilmemekte, mahpuslar bunları kantinden satın almak zorunda kalmaktadır. Nevresim ve çarşaf gibi temel hijyen malzemeleri genellikle aileler tarafından temin edilmektedir. Çamaşırlar temiz şekilde yıkanmadığı için, mahpuslar sağlık durumları elverdiği sürece çamaşırlarını leğende yıkamak ve banyoda kurutmak zorunda kalmaktadır.

 

*Hasta bakıcıların iş yükü ağır olduğu için, mahpuslar çoğu zaman yardım talep edememektedir. Engelli mahpuslar için uygun alanlar yok: Tuvalet ve banyo alanları, tekerlekli sandalye kullanımına uygun değildir.

 

*Kurs, sohbet, atölye ve spor etkinlikleri düzenlenmemektedir. Metris R Tipi Cezaevi'nde yalnızca satranç odasına sınırlı erişim sağlanmaktadır.

 

*Bazı mahpuslar tamamen tek başına tutulmakta ve ağırlaştırılmış müebbet hükümlülerine R Tipi cezaevlerinde de ağırlaştırılmış infaz rejimi uygulanmaktadır.”

 

‘Tutsaklar ağır koşullar altında tutuluyor’

 

Raporun sonuç ve talepler bölümünde, İHD MYK üyesi Nuray Çevirmen şunları söyledi: “Toplumsal bir varlık olan insanın, uzun süreler boyunca kapalı bir mekânda ağır koşullar altında tutulması, doğasına aykırıdır. Mahpusların akıl, ruh ve beden sağlığının korunabilmesi için, günlük yaşamda ihtiyaç duydukları temel koşulların sağlanması gerekmektedir. Ağır hasta ve bakıma muhtaç mahpuslar, hapishane koşullarında sağlıklarını sürdürememektedir. Bu nedenle, sağlık birimleri tarafından ağır hasta olduğu tespit edilen mahpuslar, cezaevinde tutulmamalıdır. İnsan hakları ve evrensel hukuk normları gereği, bu mahpusların sevk edilmesi gereken yer R Tipi hapishaneler değil, tam teşekküllü hastaneler veya ailelerinin yanıdır.”