HABER MERKEZİ - CİSST, 15-30 Aralık 2020 tarihleri arasında kendilerine yapılan başvurular ile hazırladığı raporu yayınladı. Raporda 130 cezaevinden yapılan başvurulara göre sağlık, beslenme, iletişim hakkının ihlal edilmesi gibi çok sayıda hak ihlali yaşandığı ifade edildi.

 

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, 15-30 Aralık 2020 tarihleri arasında cezaevlerinden kendilerine gelen şikayet ve başvurulara dair verilerin yer aldığı raporunu yayınladı. Koronavirüs salgınından rapor tarihine kadar 130 farklı cezaevinden başvuru alındığı belirtilen raporda, 15 günlük süre içerisindeki başvurulara yer verildi. Raporda ayrıca risk grubunda olan hasta tutsakların sağlık sorunlarına, şikayetlerine ve taleplerine de dikkat çekildi.

 

Raporda sorunlar şöyle sıralandı:

 

“Hapishanelerin genel durumu ve hijyen önlemleri

 

* Salgın başlangıcında hapishaneler belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte edilirken son dönemde bu sıklığın azaldığı, 6 aydır dezenfekte edilmeyen koğuşlar olduğu,

 

* Bazı hapishanelerde bazı koğuşların karantina koğuşuna çevrilmesi sebebiyle diğer koğuşların kalabalıklaştığı, kalabalık sebebiyle koğuşlarda temiz hava akışının sağlanamadığı,

 

* Bazı kapalı hapishanelerde koğuş pencerelerinin küçük olması sebebiyle yeterince havalandırılamadığı, havalandırmaların keyfi olarak geç açıldığı ve erken kapatıldığı, havalandırmanın kapatılmasının temiz hava imkanlarını asgariye indirdiği, kaloriferlerin yeterince yanmadığı, 

 

* Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sosyal mesafe kurallarına uymadan üst araması yaptıkları yatak, kişisel malzemeler ve çöpleri aynı eldivenleri kullanarak koğuş araması yaptıkları, sayım sırasında sosyal mesafeye uymadığı ve maske takmadıkları, infaz koruma memurları dışında çalışan kişilerin önlemlere uymadığı, mahpusların sağlık durumlarını riske attığı belirtilmiştir.

 

Mahpusların hijyeni

 

* Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun, çamaşır suyu ve dezenfektanı ücretsiz dağıtırken bazı hapishanelerde bu malzemelerin ücretsiz dağıtılmadığı, ücretsiz dağıtılan malzemelerin sınırlı ve ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz olduğu,

 

* Bazı hapishanelerde telefon görüşmesi yapan mahpuslara maske verildiği, bazı hapishanelerde ise mahpuslar talep etmelerine rağmen telefon görüşmesi veya koğuştan çıktıkları diğer alanlarda maske verilmediği, bazı hapishanelerde de infaz koruma memurlarının maskeyi tehdit aracı olarak kullandığı, bu nedenle mahpusların maskeye erişirken sorun yaşadığı,

 

* Bazı hapishanelerde ücretsiz temizlik malzemesinin sağlanmadığı, ücretini ödeyemeyen, maddi durumu iyi olmayan mahpuslara da malzeme sağlanmadığı,

 

* Birçok hapishanede tuvaletlere temizlik ve hijyen malzemelerinin konulmadığı, banyoların kirli olduğu ve kalabalık koğuşlarda banyo kullanımı ve saatlerin kısıtlandığı, tuvalet ve lavabo sayısının az olduğu, bazı hapishanelerde suların kirli ve kullanılamaz olduğu, suların sık sık kesildiği, sıcak suyun sınırlı ve belirli zamanlarda verildiği, suya kota konulduğu bu nedenle düzenli koğuş ve kişisel temizliği yapılamadığı, kişisel hijyenin sağlanmasında sorunlar yaşandığı belirtilmiştir.

 

Beslenme

 

* Bazı kapalı hapishanelerde verilen yemeklerin kalitesiz olduğu, hijyenik olmadığı ve yemeklerin soğuk verildiği, yemeklerin tüm mahpusların ihtiyacını karşılamada yetersiz olduğu, tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakıldıkları,

 

* Yemeklerle birlikte dağıtılan ekmeklerin sayısının azaldığı, gramajı ve kalitesinin düştüğü,

 

* Hapishanelerde dağıtılan yemeklerde et ve karbonhidrat dengesi sağlanırken artık ağırlıklı olarak pilav ve makarna verildiği,

 

* Bazı hapishanelerde 3 çeşit verilen yemeğin 2 çeşide düşürüldüğü,

 

* Kantindeki ürünlerin pahalı ve ürün çeşitliliğinin az olduğu,

 

* Bazı hapishanelerde 15 kişilik koğuşlara 10 adet meyve dağıtıldığı, ücret ödeyerek kantinden meyve ve sebze almak istediklerinde de yetersiz ürün olduğu, maddi durumu yetersiz olan mahpusların kantin fiyatları sebebiyle ek meyve ve sebzeye erişemediği,

 

* Diyet yemek verilmediği, diyet yemek veren hapishanelerde ise hastalıklar dikkate alınmadan tek tip diyet yemek verildiği, vitamin ve bağışıklık güçlendirici takviyelerin sağlanmadığı belirtilmiştir.

 

 Sağlık hakkına erişim

 

* Hasta, yaşlı ve risk grubuna giren mahpuslar için önlemler alınmadığı, temizlik malzemesinin dağıtılmadığı, mahpusların önlemlerini kendileri aldığı,

 

* Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmediği veya düzenli gelmediği, mahpusların İl Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı’na revir talepleri için dilekçe yazdıkları fakat cevap alamadıkları,

 

* Bazı mahpusların 8 aydır revir doktorunu görmedikleri, durumlarına sağlıkçı olduğunu söyleyen kişilerin karar verdiği, mahpuslar şikayetlerini dilekçe yazarak aktardıkları ve bu dilekçelerdeki ifadeler doğrultusunda ilaç temini yapıldığı, bazı mahpusların revire çıksalar da tüm ilaçlara erişemedikleri, raporlu ilaçlarını alamadıkları ve tahlillerinin yapılmadığı,

 

* Bazı hapishanelerde hasta mahpuslara ilaçlarının zamanında verilmediği,

 

* Bazı mahpusların kendilerinde Kovid-19 belirtileri olduğunu düşündükleri, bu sebeple test olmayı talep ettikleri ve test taleplerinin karşılanmadığı,

 

* Birçok hapishanede hastane sevklerinin ve düzenli tedavi görme olanaklarının olmadığı, sınırlı sayıda hastane sevki yapıldığı, bazı hapishanelerde hastane randevularının iptal edildiği, ameliyat tarihi gelen mahpusların randevularının da hastane sevklerinin yapılmaması sebebiyle ertelendiği,

 

* Heyet raporu gerektiren ilaçların revirde ve ilçe hastanelerinde yazılamadığı durumlarda, daha büyük ve heyet bulunan hastanelerde yazılması gerektiği, bazı hastanelerin pandemi hastanesi olması nedeniyle mahpusların heyete çıkarılamadığı ve ilaca erişirken sorunlar yaşadığı,

 

* Birden çok hastalığı olan mahpusların sadece bir hastalığı için hastaneye sevk edildiği, diğer hastalıkları için sevk edilmedikleri, tedavi olamadıkları ve diğer hastalıkları için tekrar sevk edilmeyi bekledikleri,

 

* Birçok hapishanede diş ünitelerinin hizmet vermediği, hapishanelerdeki diş hekimlerinden hizmet alınamadığı, diş çekimi, dolgu vb. müdahaleler için gerekli ekipmanın bulunmadığı, yalnızca antibiyotik ve ağrı kesicilerle tedavilerinin yapıldığı, mahpusların hastane sevkleri yapılamadığı için dişten kaynaklı şikayetlerinin arttığı,

 

* Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmediği, uzun zamandır hastane sevki yapılmayan durumu ağırlaşan hasta mahpuslar olduğu,

 

* Kanser hastalığı başta olmak üzere düzenli takip edilmesi gereken hastalıkların takibinin yapılmadığı, hastaneye sevk edilen ağır hasta mahpusların hastanede yer yok denilerek hapishaneye geri gönderildiği,

 

* Bazı mahpusların acile kaldırıldığı, hastane doktorlarının yatırılması gerektiğini söylediği fakat mahpusların hapishaneye geri götürüldüğü,

 

* Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirdiği,

 

* Birden fazla mahpusun ringlerde taşınmasının bulaş riskini arttırdığı, mahpusların götürüldükleri hastanelerin bulundukları hapishanelerden uzak olması sebebiyle ringlerde kalma sürelerini ve hastalık riskinin arttığı, bazı hapishanelerde uyuz salgını başladığı belirtilmiştir.

 

Karantina Koğuşları

 

* Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin arttığı, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istemedikleri,

 

* Hastaneye gitmek zorunda kalan ağır hasta mahpusların hastaneden döndükten sonra karantinada tutulduğu ve ihtiyaçlarını tek başına karşılayamayan mahpusların birçok problem yaşadıkları,

 

* Gözlem altında tutulmaları ve tek başına kalamayacaklarına dair doktor raporları bulunan hasta mahpusların, karantina koğuşlarında tek tutulmaya devam edildiği, kendilerine hiçbir sağlık hizmetinin verilmediği ve düzenli olarak kontrollerinin yapılmadığı,

 

* Bazı karantina koğuşunda kalan hasta mahpusların gerekli sağlık hizmetlerinden yeterince faydalanamadıklarını düşündükleri,

 

* Bazı hapishanelerde karantina koğuşunda kalan mahpusların bu koğuşlara yeni alınan mahpuslar sebebiyle karantina sürelerinin arttığı, 15 günden çok daha uzun süreler boyunca karantina koğuşunda kalmak zorunda olan mahpuslar olduğu,

 

* Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının hijyenik olmadığı ve yeterince havalandırılmadığı,

 

* Bazı hapishanelerde karantinada tek tutulan mahpusların havalandırmaya çıkarılmadıkları veya havalandırma olmayan alanlarda tutuldukları, bu nedenle karantina koşullarının tecrit şeklinde uygulandığı,

 

* Bazı hapishanelerde karantina olarak kullanılan alanların koğuş şeklinde olduğu, mahpusların kalabalık gruplar halinde kaldıkları,

 

* Bazı açık hapishanelerde karantina koğuşları ile diğer koğuşların aynı tuvalet ve banyoyu kullandıkları,

 

* Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının kapasitesinin üstünde mahpus barındırdığı, mahpusların yerde yattığı,

 

* Bazı hapishanelerin karantina bölümlerinde kalan mahpusların gazete, radyo, TV, kitap, semaver gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmadığı, mahpusların kurum kantininden ücret ödeyerek aldıkları radyolara el konulduğu, AM bandına erişimin engellenmesinin haber alma hakkını asgariye indirdiği,

 

* Bazı hapishanelerde Kovid-19 şüphesi veya önlemleri sebebiyle karantinada tutulan mahpusların diğer mahpuslara göre telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmadığı, bazı ağır hasta mahpusların karantina koşulların olumsuz etkileri sebebiyle sağlık durumlarının daha da kötüleştiği belirtilmiştir.

 

Diğer şikayetler

 

* Alınan yeni önlemlerle birlikte ziyaret hakkı yerine geçen telefon görüşünün haftada bir veya iki kere olmak üzere toplamda 20 dakika yapıldığı, bu görüşmede tek bir kişiyle konuşmak zorunda kaldıkları, bazı hapishanelerde ise haftalık telefon sürelerinin 10 dakikayla sınırlı tutulduğu,

 

* Salgın sürecinde mahpusların aileleriyle diyalog kurdukları araçların sınırlandırıldığı,

 

* Salgın sürecinde iletişim cezalarının ertelenmediği ve uygulandığı; iletişim cezası sebebiyle mahpusların ailelerini arayamadığı ve bu durumun mahpusları ve aileleri psikolojik olarak olumsuz etkilediği,

 

* Bazı hapishanelerde görüş kabinin görüşten önce ve sonra dezenfekte edileceğinin söylendiği, bu nedenle 1 saat sürmesi beklenen kapalı görüşlerin farklı gerekçelerle 35-40 dakika yapıldığı, bu durumun uzak şehirlerden gelen mahpus yakınlarını psikolojik olarak zorladığı,

 

* Kapalı görüşlerin en fazla iki kişi ile yapılabildiği, mahpusların talep etmesine rağmen bu sayının arttırılmadığı,

 

* Bazı hapishanelerde mahpus yakınlarının havasız, kalabalık salonlarda bekletildiği, görüş süresine kadar dışarıda beklemek isteyen mahpus yakınlarına dışarıda beklemelerine izin verilmediği, bekleme alanlarında suların kesik olduğu,

 

* Mahpusların aileleriyle açık görüşler yapmak istediği, bu talepleri için başvurular yaptığı fakat açık görüşlerin sağlanamadığı,

 

* Mahpusların kaldıkları hapishanelerin, ailelerinin ikamet ettiği şehirlerden uzak olması sebebiyle ailelerin görüşe gelemediği, 3 kişilik arkadaş görüş haklarını kullanamadıkları ve bu durumun mahpusların görüş hakkını engellediği,

 

* Görüşe gelemeyen ailelerin mahpuslara koli gönderdikleri, bulaş riski taşımamasına rağmen bu kolilerin mahpuslara teslim edilmediği, aileler geri gönderilen kolileri tekrar gönderdiklerinde bazı hapishanelerin aldığı, bu tutumların değişkenlik gösterdiği,

 

* Bu önlemlerle birlikte bazı kapalı hapishanelerde mahpusların kullandıkları ortak alanların tamamen kapatıldığı ve mahpusların kullanımına izin verilmediği,

 

* Aynı koğuşta kalan ve temas halinde olan mahpuslar risk altında olmamalarına rağmen açık spor salonlarına çıkarılmadığı, sosyal etkinliklerin yapılamadığı, mahpusların kütüphaneye çıkarılmadığı, bazı mahpusların kitaba erişemediği ve fotokopi haklarından faydalandırılmadığı, mahpusların farklı talepleri salgın koşulları gerekçe gösterilerek reddedildiği,

 

* Bazı hapishanelerde Kovid-19 vakası olmamasına rağmen koğuş değişikliği taleplerinin reddedildiği,

 

* Telefon hakkı sağlanan mahpusların telefon üzerinden şikayetlerini anlatamadıkları,

 

* Bazı hapishanelerde mahpusların yasal hakları olmasına rağmen dilekçe numaralarının kendilerine verilmediği ve başvurularının sonuçlarını alamadıkları, bu nedenle dilekçelerinin işleme alınmadığını düşündükleri,

 

* Mahpusların AYM’ye yaptıkları başvuruların işleme alınmadığı, hapishanelerdeki hak ihlalleri ve şikayetlerini idari kurumlara başvuru yoluyla ilettikleri fakat bu başvurularla ilgili cevap alamadıkları, şikayetlerini hapishane idaresine iletmek isteyen mahpusların salgın gerekçe gösterilerek görüşmelerinin gerçekleştirilmediği,

 

* Mahpuslar yaşadıkları sorunlara itiraz ettiklerinde infaz koruma memurları tarafından disiplin cezası ile tehdit edildiklerini,

 

* Bazı hapishanelerde mahpusların şikayetlerini yalnızca infaz koruma memurlarına aktarabildiği, koronavirüs önlemleri gerekçesiyle kurum idaresi ile görüşme taleplerinin kabul edilmediği,

 

* Açık hapishanede kalan mahpusların herhangi bir konuda rahatsızlıklarını dile getirdiklerinde kapalı hapishaneye gönderilmekle tehdit edildiği,

 

* Bazı hapishanelerde mektupların geç dağıtıldığı, salgınla ilgili şikayetlerini mahpusların mektuplar üzerinden aktaramadıklarını, mektuplarının sansürlendiğini, farklı koğuşlarda bulunan mahpusların ücretsiz mektuplaşmasına izin verildiği, pandemi ile koğuşlara arası ücretsiz mektuplaşmaların durdurulduğu,

 

* Bazı hapishanelerde gazetelerin mahpuslara verilmediği veya sınırlı şekilde verildiği, salgın sürecinde kitaba erişim konusunda sorunlar yaşandığı, depolarda bulunan kitapların değişiminde uzun gecikmeler yaşandığı, bazı hapishanelerde 2 ayda bir mahpuslara kitap verildiği, kitap sınırlaması getirildiği,

 

* Mahpuslara yeni yasal değişiklikleri ilgili bilgi verilmediği, iletişim sınırlılığı nedeniyle mahpusların bu değişiklikleri takip edemediği, bu sorunu gidermek amacıyla CİSST’in hazırlamış olduğu Mahpus Hakları El Kitabı’nı hapishanelere göndersek de bazı hapishanelerde kitabın mahpuslara verilmediği,

 

* Mektup ve faks gibi iletişim araçlarının ücretlerinin arttığı, maddi imkanları olmayan mahpusların bu zamlardan etkilendiği,

 

* Bazı hapishanelerde mahpuslara dışarıdan gönderilen kıyafetlerin kendilerine haber verilmeden ailelerine geri gönderildiği veya depodaki kıyafetlerinin verilmediği,

 

* Bazı hapishanelerde farklı gerekçelerle avukat görüşlerinin engellendiği, bazı hapishanelerde yapılan avukat görüşlerinin kapalı ve kayıt altına alınarak yapıldığı,

 

* Bazı hapishanelerde mahpuslar mektuplarını kapalı zarfla avukatlarına gönderemediklerini,

 

* Bazı hapishanelerde mahpusların altı aydır berbere çıkarılmalarına izin verilmediği, erkek mahpusların makas ve tıraş makinelerine el konulduğu ve taleplerinin karşılanmadığı,

 

* Hapishanelerde karantina kaynaklı vardiyalı çalışma sistemi sebebiyle mahpuslara yönelik kötü muamelenin, psikolojik baskının, sözlü ve fiziksel şiddetin arttığı,

 

* İnfaz koruma memurlarının sayım sırasında mahpuslara psikolojik baskı yaptığı,

 

* Koronavirüs önlemleri sebebiyle tüm sevklerin durdurulduğu fakat bazı mahpusların talepleri dışında zorunlu olarak farklı hapishanelere sevk edildikleri,

 

* Açık hapishanelerde kalan mahpusların 3-7 gün arasında değişen izinleri koronavirüs salgını sebebiyle uzatıldığı, mahpusların bu süreçte çalışma izinleri ve farklı sosyal güvenceleri olmaması sebebiyle hastalanmaları durumunda sağlık hizmetlerinden faydalanamadıkları, devlet hastanelerinden hizmet alamadıkları ve özel hastanelere gitmek zorunda kaldıkları, bu durumun maddi olarak mahpusları fazlasıyla zorladığı,

 

* İzne çıkan ve ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan mahpusların bu süreçte Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından destek alamadıkları belirtilmiştir. 

 

Özel ihtiyacı olan mahpusların karşılaştıkları sorunlar

 

* Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların aileleriyle görüş gerçekleştiremediği, diğer mahpuslardan farklı olarak telefon haklarının bu süreçte artırılmadığı, havalandırma saatlerinin azaltıldığı, günde bir saat havalandırmaya çıkarılan mahpusların yeterli temiz hava alamadıkları,

 

* Tek başına tutulan ve ortak alanlardan diğer mahpuslar gibi faydalanamayan, sosyalleşme imkânı olmayan mahpusların aileleriyle görüşmelerinin de asgariye inmesinin tecrit koşullarını arttırdığı,

 

* Yabancı uyruklu mahpusların, sınırların kapalı olması sebebiyle para ve kargo alamadığı, yurtdışına telefon görüşlerinin de aksadığı, bazı yerlerde durduğu, yeni başlatılan görüşme hakkından faydalanamadıkları,

 

* Bazı hapishanelerde radyolarda bulunan AM bandının yasaklanması sebebiyle yabancı uyruklu mahpusların yabancı dilde radyo kanallarına erişemedikleri,

 

* Yabancı uyruklu mahpusların, haklarına erişemedikleri, kötü muamele, aşağılama ve ayrımcılığa maruz kaldıkları,

 

* Bazı yabancı uyruklu mahpusların infaz yasasından faydalanabilmelerine rağmen denetimli haklarını kullanamadıkları,

 

* Cinsiyet geçiş sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle cinsiyet geçiş süreçlerine devam edemedikleri, farklı gerekçelerle hormon ilaçlarına erişemedikleri,

 

* Bazı hapishanelerde trans kadın mahpuslara kadın kıyafetlerinin verilmediği,

 

* Risk grubunda olan 65 yaş üstü mahpuslar için hiçbir ek önlem alınmadığı,

 

* Engelli mahpusların salgından kaynaklı farklılaşan ihtiyaçlarını karşılamak için özel bir çalışma veya planlama yapılmadığı,

 

* Bazı kadın mahpusların koronavirüs önlemleriyle birlikte hapishanede beraber kaldıkları 0-6 yaş arası çocuklarını dışarıdaki diğer ebeveynlerine teslim ettikleri ve aylardır yanlarına alamadıkları bu nedenle hem kadın mahpusların hem de çocuklarının olumsuz etkilendiği,

 

* Mahpus öğrencilerin okulların uzaktan eğitime geçmesi sebebiyle eğitim materyallerine ve hapishanelerdeki bilgisayarlara erişemedikleri, fotokopi çekemedikleri, dışarıdan gönderilen fotokopileri alamadıkları ve eğitimlerine devam edemedikleri belirtilmiştir.”