Zelal Tunç

 

WAN - Kale eteklerinde bulunan binlerce yıllık “Horhor Bahçeleri”nde onlarca ağaç kesilirken, bahçe çöplüğe dönüşmüş durumda. Birçok uygarlığın merkezi olan kale ve çevresi, birinci derece SİT alanı olmasına rağmen bakımsızlık nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

 

Wan’ın Rêya Armuşê ilçesinde bulunan, binlerce yıllık tarihi geçmişi, farklı kimliklerin bir arada yaşadığı, göl kıyısında mavi ve yeşilin buluştuğu Wan Kalesi eteklerindeki “Horhor Bahçeleri”nde bir taraftan göz göre göre onlarca ağaç kesimi gerçekleşirken, diğer yandan bahçeye atılan çöpler ile adeta doğa katliamı yaşanıyor. Yaklaşık 3 bin yıllık Horhor Bahçeleri, ismini kalenin altından çıkan doğal kaynak suyundan aldığı gezgin ve tarihçilerce ifade edilirken, bahçedeki her bir ağaç kalınlığı ve gökyüzünün maviliğine uzanan dallarında yüzlerce yılın izlerini taşıyor. Dalların gövdeyle birleştiği yerden kesilen onlarca ağacın yapraklı kısımları ise hala yerde duruyor.  

 

Güvenlik görevlilerinin ağaç kesiminden haberleri yokmuş

 

 

Birçok uygarlığın merkez olarak kullandığı ve yaklaşık 3 bin yıllık geçmişe sahip bahçe, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca "doğal sit-nitelikli doğal koruma alanı" olarak tescilli. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turistin ücretli olarak giriş yaptığı bahçede onlarca ağaç yakılarak veya kesilerek yok ediliyor. Kim ya da kimler tarafından kesildiği bilinmeyen ağaçlar için kalenin ön girişinde güvenlik bulunmasına rağmen söz konusu kıyım önlenemiyor. Ağaç kıyımını sorduğumuz güvenlik görevlileri, durumdan haberlerinin olmadığını öne sürüyor. 

 

Bir tarafta ağaç kıyımı, diğer tarafta çöp yığını

 

 

Bahçede sadece ağaçların değil, yeşil alanın da ziyaretçiler tarafından atılan ve doğada yok olması binlerce yılı bulan; plastik, şişe ve çeşitli atıklarla çöplük alanına dönüştürüldüğü görülüyor. Atıkların arasında otlanan koyun ve ineklerin yaşam alanının da daraldığı gözlemlenen bahçede yaşayan birçok kuş türü ve canlı çeşidinin yaşam alanı da tehdit altında.

 

Işıklandırma için doğal su kaynaklarının önü kapatıldı

 

 

Talana açık hale getirilen bahçede sadece ağaç kıyımı ve atılan çöpler tehdit oluşturmuyor. Alanı turizmin odağı haline getirmek iddiasıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı, Van Valiliği ve kayyım yönetimindeki Büyükşehir Belediyesi tarafından 2023 yılında yapılan restorasyonla tarihi ve doğal görünüm yok edildi. Bir taraftan kalenin ön ve arka tarafında iş makinalarının kazı işlemi sonucu kalenin üzerinde bulunduğu kayanın altından doğal kaynak suyunun yönünün değiştirilmesine yol açıldığı gözlemlenirken, diğer taraftan yine kazı sonucu ağaçların su ihtiyacının büyük bir bölümünü bataklıktan karşılaması ile batak bir şekilde çıkan suyun yönü değiştirildi.

 

Canlıların yaşamı tehdit altında

 

 

Işıklandırmak için diktiği direkler için kullandığı iş makinaları tarafından kilometrelerce alanda toprak köstebek yuvasına dönüştürülmüş. Elektrik direklerin yerleştirildiği yerlerde toprağı kazı sonucu bahçeyi besleyen suyun önü kesilirken, yine birçok canlı türünün yaşam alanı olan bataklıkların büyük bir kısmı kurutulmuş halde.