ÎZMÎR – Endama Yewîya Ekolojîye û Koalîsyonê Edaletî ya Îklîmî Suheyla Dogan qetî kerd ke pêwa dewijan dimayê wêrankerdişê hetê Cengiz Holdingî ra debara xo vindî kerdî zî, cinîyê ke bi ramitiş û heywanan meşgûl benê koma tewr zêde bandor bîyê û va, “Cinî semedê projeyanê madenan ê bêrehmî yê şîrketanê sey Cengîz Holdingî bi giranî zîyan vînenê.”

 

Projeyê enerjî û madenan Tirkîya de bi taybetî herêmanê Ege û Kurdistanî de tedayêk gird ekosîstem û cayê ramitişî ser o kenê. Goreyê dayeyê fermîyan, tena 10 serranê peyênan de, bi hezaran hektar erdê ramitişî semedê projeyanê madenan ameyê desteserkerdiş, ke çimeyê ameyîşê dewijanê herêmî kêm kerdê. Pêwa prosesê huqûqî, mîyan de raporê ercnayîşê tesîrê derûdorî û ercnayîşê pisporan, beno ke şîrketan rê feydeyîn bibê zî, prosesê neweyî ke hetê şîrketan ra dest pêkerdê û qerarê sazgehê dewlete projeyan domnenê.

 

Endama Heyetê Îdarekare ya Yewîya Ekolojîye û Koalîsyonê Edaletî ya Îklîmî Suheyla Dogan ercnayîş kerd.

 

‘Cengiz Holding sebebê wêrankerdişê ekolojîkî beno’

 

Suheyla Dogan qetî kerd ke polîtîkayanê enerjî û madenan pêro Tirkîya de sebebê wêrankerdiş û talankerdişê ekolojîkî yê cidî benê û va, “Nê felaketê ekolojîkî vernî de cinî, tut û feqîran tesîr keno, hem welatê ma û hem zî pêro dinya de. Nê komî tewr zêde cefayî antê. Herêma ma de Cengîz Holdîng hem sebebê wêrankerdişê ekolojîkî û bi taybetî zî feqîrkerdişê cinîyan beno. Çarçeweya Projeyê Ocaxê Sifirî yê Halilagayî de, zaf erdê ramitişî ameyî desteserkerdiş û hêgayê dewijan bi zorî ameyî girewtiş. Cinî mîyanê kesanê ke nê hêgayan ser o xebitîyayne bîyî û têkoşînê herêmî de rêza vernî de bî. Cinîyê dewanê ke proje ra tesîr bîyê, sey dewa Bayramiçi, dewa Hacibekirler, dewa Çanî û Halîlagayî, zaf dej antê.

 

‘Cinî hêgayê xo vindî kerdî, ê nêeşkenê ramitiş bikerê’

 

Suheyla Dogan qetî kerd ke cinîyan semedê projeyanê madenan ê bêrehmî yê şîrketanê sey Cengîz Holdingî vînîbîyayîşê giranan dîyê û va, “Hetê huqûqî ra, ganî dewlete dewleta ma pêroyî bo; labelê ma vînenê ke hukmati ewroyîn sey dewleta yewî nîyo. Nê semedî ra hukmat têkilîyê xo bi şîrketan bêhet nîyo. Ê menfeetê şîrketan, danê menfeetê pêroyî ser. Dewaya madenê zerdî ke ma hemverê Projeyê Madenî yê Sifirî yê Halilagayî herêma ma akerd de, bi tewrbîyayîşê girdî peynî bî. Ma dewa qezenc kerd û rapor zî menfeetê ma de bî. Labelê goreyê dornameyê hûmara 2009/7 ya Wezaretê Derûdorî û Bajarî, şîrketê prosesê Ercnayîşê Bandorê Derûdorî (ÇED) newe ra dest pêkerd û qerarêko musbet girewt. Ma mecbur mendî dewaya dîyine akerê. Pêwa ke raporê pisporî dewaya dîyine de newe ra menfeetê ma de bî zî, sîstemê huqûqî raporê pisporê xo yê tayînkirde peygoş kerd, bî sebeb ke ma dewa vindî bikerê.”

 

‘Cinî benê yew, piştîdayîş mojnenê û serkêşîye kenê’

 

Suheyla Dogan qetî kerd ke cinî serkêşîya têkoşînê ekolojîkî de pêro herêmanê Ege û Kurdistanî de yê û dîyar kerd ke no têkoşîn cinîyan hêzdar keno. Aye dîyar kerde ke cinî tena warê ekolojîye de nê, la eynî demî de têkoşînanê bînan ê heqê merdiman de zî verçim ê; ê semedê kedê xo û heqê xo yê cuyayîşî wurzenê. Suheyla Dogan wina dewam kerd: “Bi no hawayî, ê têkoşînê pêroyî yê welatê ma de cayêko muhîm gênê. Labelê hema zî cinîyan rê asan nîyo ke tewrê mekanîzmayanê qeraradayîşî bibê. Têkoşînê ekolojîkî de, piştîdayîşê cinîyan semedê serkewtişê bingehîn û mekanîzmayanê qeraradayîşî zaf muhîm o. Torê ke rêxistinê cinîyan dir ameyê awankerdiş nê piştîdayîşî peyda kenê. Sey cinîyê têgêrayîşê ekolojîkî, ma dewam kenê ke piştîdayîşê bi nê tor û rêxistinê bînan bimojnê. Her ke ma xurtêr benê, cinî wareyê ekolojîye de wayîrîye gênê û pêro welatî rê serkêşîye kenê.”