MERKEZÊ XEBERAN - Goreyê raporê 2025 ê rêxistina komelê sîvîl CIVICUS’î tewr zaf pawitoxê heqanê merdiman û yê cinîyan WHRD bîyê hedefê sereke yê teda, girewtiş û şîdetî.

 

Rêxistina komelê sîvîl CIVICUS’î raporê xo yê 2025î pare kerd û raporî de ame dîyarkerdene ke welatanê beşêko muhîm ê nufusê dinya tede yo, heqê azadîya fikir, rêxistin, kombîyayîşê aştîyane yenê binpaykerdene.

 

Raporî de ame eşkerakerdene ke 83 welatan de merdimî azadîya sîvîle ya bingeyînî ra bêpar ameyê verdayene. Na hûmare serra 2020î de 67 bîye. Goreyê raporî se ra 13ê nufusê dinya serra 2020î de welatanê ke tede ciwîyenê, uca de azadîya sîvîle ya bingeyîne astêka muhîme de ameyêne pawitene. No nisbet ewro kewto se ra 7. Mîyanê binpaykerdişanê heqanê merdiman de ke serra 2025î de ameyê belgekerdene, destbendkerdişê keyfî yê pawitoxanê heqanê merdiman, rojnameger û aktîvîstan est bîyê. Tewr zaf zî pawitoxê heqanê cinîyan bîyê hedef.

 

Raporî de ame îfadekerdene ke apwitoxê heqanê merdiman û yê cinîyan tena seba karê xo nê eynê wextî de seba nasnameyê xo yê zayendî yê komelkî rastê hêriş û cîyakarî ameyê. Sere de rojnamegerê cinî, xeylê aktîvîstê cinî înternetî ser o bîyê hedefê kampanyayanê tehdît, destdergî û xirabkerdişê profîlî.

 

Raporî de ame dîyarkerdene ke torê vera karanê edaletê zayendîya komelkî û heqanê cinîyan hîna xurt bîyê. Ame vatene ke nê torî ke hetê sîyasetmedaranê populîst û grûbanê dînî yê fûndamentalîstî ra yenê rayraberdene, heqanê cinîyan sey ‘tehdîtêkê erjanê tradîsyonel û ewleyîya neteweyî, gede û keyeyan’ vînenê û kampanyayanê dezenformasyonî rayra benê.

 

Raporî de binpaykerdişê giran ê ke pawitoxê heqanê merdiman ê ke cinî rastê ci yenê, ameyê belgekerdene. Raporî de ame dîyarkerdene ke Îran de Pexşan Ezîzî, Şerîfe Mihemedî û Werîşe Muradî cezayanê dardekerdişî reyded rî bi rî yê. Wayîrê Xelata Aştî ya Nobelî Nêrgiz Mihemedî zî xeylê rey o ke yena girewtene. Ame eşkerakerdene ke Hong Kong, Belarus, Meksîka û Misirî de  gelekî aktîvîstê cinî bi keyfî ameyê girewtene.

 

Nuştoxa raporî Reylynne Dela Paz îfade kerd ke binpaykerdiş û tedayî bi hewayêko serûber yenê kerdene û dîyar ked ke cinî û gedeyê kênekî têkoşînê aştî û edaletî de wayîrê rolêko heyatî yê.