ANKARA - EMEP Genel Başkan Yardımcısı Milletvekili Sevda Karaca, 10 Aralık İnsan Hakları Günü dolayısıyla hazırladıkları cezaevleri raporunu paylaştı. Raporda tutsakların 7 gün 24 saat kameralarla izlendikleri bu kameraların banyo ve tuvaletlere kadar baktığı kaydedildi. 

 

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin kabul edilişinin yıl dönümü olan 10 Aralık İnsan Hakları Günü’ne giderken Emek Partisi Genel Başkan Yardımcısı ve Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca, cezaevlerindeki durumu gözler önüne seren raporlarını yayınladı. Rapor, hapishanelerden gelen 30’u aşkın mektuba ve hapishane ziyaretlerinde tutulan notlara dayanılarak hazırlandı.

 

'Kuyu tiplerinde' ağır ihlaller

 

Yeni tip hapishanelerin koşulları, İdare ve Gözlem Kurulu (İKG) kararları ve hasta mahpusların durumu olmak üzere 3 başlık altında hazırlanan raporda en ağır hak ihlallerinin yaşandığı “kuyu tipi”, “mezar” denilen Y ve S tiplerindeki tecride dikkat çekildi. Bu yeni tip hapishanelerde mahpuslar mutlak tecrit altında tutuluyor. Bu izolasyon mahpusların psikolojik ve biyolojik sağlığını ciddi biçimde tehdit ediyor. 

 

‘Mahpuslar rastgele seçilerek “mezar”lara sürgün ediliyor’

 

İzmir ve Kocaeli’den gönderilen cezaevi mektuplarından bilgiler paylaşılan raporda, sürgünlere ilişkin “İnşası hızlı bir şekilde yapılan söz konusu yeni tip hapishaneler tamamlandıkça ‘rastgele’ seçilen mahpusların buralara keyfi şekilde gönderildiği anlaşılmaktadır. Neredeyse tamamı siyasi mahpus olan kişilerin, zaten ağır ceza ve infaz koşulları altında tutulduğu bilinmesine karşın bu yeni tiplerle birlikte koşulların nasıl insanlık dışı hale geldiği de görülmektedir” değerlendirmesi yapıldı. 

 

Raporun devamında şu aktarımlarda bulunuldu: 

 

Havalandırma yok

 

“Hücre tipiyle inşa edilen koğuşlarda havalandırma da bulunmuyor. Cezaevlerinden gelen mektuplarda en sık itiraz edilen konuların başında da bu geliyor. Buca Yüksek Güvenlikli Hapishane’deki tutsaklar havalandırma sorununun yanı sıra hücrelerin de hava almadığına dikkat çekiyor. Tutsakların dışarı ile tek bağlantısı ise demir parmaklıkların üstüne çekilmiş tel örgüyle çevrili camlar. 

 

‘22-23 saat hücredeler’

 

Bu hücrelerde günde 22-23 saat kalmak zorunda kalan tutsaklar aynı zamanda sohbet ve spor haklarının olmadığını, gardiyanlarla diyafon ile haberleştiklerini, yalnızca kalp krizi gibi durumlarda kullanılmak üzere bir acil butonu olduğunu, kapı sistemlerinin elektronik olması nedeniyle acil bir ihtiyaçta sistemin çalışmaması durumunda hayati riskle karşı karşıya kalabileceklerini, 7 gün 24 saat kamera ile izlendiklerini ve bu kameraların banyo/tuvalete de baktığını, süreli yayınlara erişemediklerini, geceleri gardiyanlar tarafından özellikle gürültü yapılarak uyandırıldıklarını anlattı.”

 

Paralel mahkeme İKG

 

2021 yılının ocak ayından bu yana yürürlükte olan İGK’lerin infaz yakma kararlarının da keyfiyetle, adeta bir mahkeme gibi hüküm kurularak verildiğine değinilen raporda, 2021 ile 2023 yılları arasında 384 tutsağın tahliyesinin 3 ay ile 1 yıl değişen sürelerle bir ya da birden çok kez ertelendiği belirtildi. 

 

Ağır hasta tutsaklar

 

Raporda, Ağır hastalıklara ve hapishanelerde kalamayacaklarına dair raporlara karşın tahliye edilmeyen hasta tutsakların sıklıkla ölüm haberlerinin geldiği de belirtildi. 

 

Ailelere de ihlal

 

Raporda ayrıca, Sincan Cezaevinden çok sayıda imza ile gelen bir mektuba atıf yapılarak 20-30 yıllık mahpus olan bir grubun tamamının ailelerinden uzak yerlerde tutulduğunu ve maddi durumu kötü olan ailelerin bir kısmının yıllardır ziyarete gelemediği anlatıldı.

 

Cezaevirdeki tutsakların sayısı 2 katına çıktı

 

Raporda Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün resmi sitesinde yer alan verilere de yer verildi; Türkiye’de 273’ü kapalı, 100’ü müstakil açık, 4’ü çocuk eğitimevi, 12’si kadın kapalı, 8’i kadın açık, 9’u çocuk ve gençlik kapalı ceza infaz kurumu olmak üzere toplam 406 hapishane bulunuyor. Kasım 2024 verilerine göre 7 tane S, 13 tane Y tipi, 22 tane ise Yüksek Güvenlikli cezaevi bulunuyor.

 

Cezaevlerinin toplam kapasitesi 299 bin 42 kişi. 2 Aralık 2024 tarihli verilerine göre ise hapishanelerde 322 bin 145’i hükümlü, 56 bin 512’si tutuklu olmak üzere toplam 378 bin 657 mahpus bulunuyor. Yani, kapasite fazlası mahpus sayısı 79 bin 615. 1 Temmuz 2024’e tarihli verilere göre 403 hapishanede toplam 342 bin 526 mahpus bulunuyordu. Kapasite fazlası ise 47 198 kişiydi. Yalnızca 4 ayda 3 yeni hapishane açılmasına rağmen kapasite fazlası tutsak sayısı neredeyse 2 katına çıktı.

 

Acil önlem çağrısı

 

AKP iktidarının cezaevlerini toplumun muhalif kesimlerini insanlık dışı muamelelerle dize getirmek amacıyla kullandığına dikkat çekilen raporda “Günden güne hapishane ve mahpus sayısı artarken bir yandan da yeni tip hapishanelerle koşullar daha da ağırlaştırılmaktadır. Bu durum karşısında acil ve insani önlemlerin alınması elzemdir” denildi.