AMED - Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın ve Aile Hizmetleri Daire Başkanlığı, 2025 yılı boyunca yürütülen kadın odaklı çalışmaların raporunu açıkladı. Raporda DİKASUM’a yapılan bin 742 başvuru, şiddetle mücadele hizmetleri ve “kadın kenti” perspektifi öne çıktı.

 

Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın ve Aile Hizmetleri Daire Başkanlığı, kadın odaklı yerel yönetim çalışmalarını ve 2025 yılı boyunca gerçekleştirdikleri faaliyetlere ilişkin Raddison Otel'de raporunu açıkladı. Açıklamaya kadın gazeteciler katıldı.

 

Burada ilk olarak konuşan Amed Büyükşehir Belediye Eşbaşkanı Serra Bucak, Kadın gazetecilerin alanlarda yaşadıkları zorluklara değinerek her alanda verdikleri mücadele ile birlikte birçok hak ihlaline de kadın gazeteciler ile birlikte ulaştıklarını aktardı. Serra Bucak, “Amed başta olmak üzere birçok kentimizi kadın kenti olarak ilan ettik. Bugün burada özellikle kadın gazeteciler ile bir araya gelmemizin amacı bu kadın kentleri için yapabileceğimiz çalışmalarda fikir alışverişi yapmaktır.  Hem kadın politikaları dairimiz hem de şiddetle mücadele alanında vereceğimiz mücadeleyi ve yeni yılda önümüze koyacağımız çalışmaları paylaşmak istedik.  2026 yılının bizler için kadınların görünürlüğün arttığı ve kadın katliamlarının son bulacağı bir yıl olmasını diliyoruz” ifadelerini kullandı.

 

Kadın kırımı 

 

Daha sonra söz alan DEM Parti Amed İl Eşbaşkanı Gülşen Özer ise kadına yönelik yapılan şiddeti ve kadın kırımlarının herkesi derinden etkilediğini kaydetti. Gülşen Özer, “Önümüze ki yılları kadın kırımlarının olmadığı bir yıl olmasını diliyoruz. Kadın gazeteciler olarak kar kış demeden alanlardasınız bütün zorlukları yaşıyorsunuz. Kadın gazeteciler olarak verdiğiniz emeği takdir ediyoruz. Kırımların olmadığı barışın ve özgürlüğün olacağı yıllar diliyorum” dedi.

 

Konuşmaların ardından Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın ve Aile Hizmetleri Dairesi Başkanı Özden Gürbüz Sümer, raporu paylaştı.

 

Paylaşılan raporda şunlar yer aldı: 

 

"Diyarbakır Kadın Sorunlarını Araştırma ve Uygulama Merkezi (DİKASUM), Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bünyesinde 2001 yılında Sur ilçesinde kurulmuş; 2016 yılında belediyeye kayyım atanmasıyla birlikte faaliyetlerine son verilmiştir. Kadınların toplumsal cinsiyet eşitsizliği nedeniyle karşı karşıya kaldıkları sorunların tespiti ve çözümüne yönelik kadın özgürlükçü politika ve hizmetlerin yeniden hayata geçirilmesi amacıyla DİKASUM, 8 yıl aradan sonra 29 Ocak 2025 tarihinde yeniden faaliyete geçirilmiştir.

 

Hizmet alanları

 

DİKASUM, Kadın Politikaları Dairesi Başkanlığı Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Müdürlüğü’ne bağlı olarak; Sosyal destek, Psikolojik destek, Hukuki danışmanlık, Bireysel danışmanlık, dayanışma ve yönlendirme hizmetleri sunmaktadır. DİKASUM, yalnızca bir hizmet birimi değil; kadınların dayanışmasını büyüten, ortak mücadeleden güç alan ve kadınlar için güvenli bir yaşam hattı oluşturan bir merkez olarak çalışmalarını sürdürmektedir. 29 Ocak 2025 tarihinde yeniden açılan DİKASUM’a, 2025 yılı içerisinde toplam bin 742 başvuru yapılmıştır. Başvuruların dağılımı şu şekildedir: 420 kadın psikolojik destek, 415 kadın ekonomik/sosyal destek, 311 kadın sığınmaevi,123 kadın hukuki destek talebinde bulunmuştur. 14 başvuru ise diğer ihtiyaç alanlarında yer almıştır. Şiddet beyanlarına bakıldığında; 230 kadın psikolojik, 175 kadın fiziksel, 54 kadın ekonomik şiddete maruz kaldığını ifade etmiştir. Bu veriler, kadınların çok boyutlu ve birbirini besleyen şiddet biçimleriyle karşı karşıya olduğunu açık biçimde ortaya koymaktadır.

 

Alo şiddet hattı 

 

Kadınlara yönelik şiddetle mücadele kapsamında 7 gün 24 saat hizmet verecek şekilde planlanan Alo Şiddet Hattı, 17 Eylül 2025 tarihinde yeniden aktif hale getirilmiştir.Şiddet Hattı’nın aktifleştiği tarihten itibaren geçen 3 aylık süre içerisinde toplam 51 arama alınmıştır.18 arama doğrudan şiddet başvurusu,33 arama ise sosyal destek ve hat hakkında bilgi alma amaçlıdır.

 

Tutum belgesi

 

Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddetle Mücadele Tutum Belgesi; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin tüm hizmet alanlarında şiddete sıfır tolerans ilkesini benimseyen, kadın beyanını esas alan, gizlilik ve güvenliği önceleyen, önleyici ve güçlendirici bir yaklaşımı kurumsal sorumluluk haline getirmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin yalnızca bir niyet değil; ölçülebilir, izlenebilir ve sürdürülebilir bir politika olması gerektiği anlayışıyla hazırlanan bu belge, yerel yönetimlerin kadınların yaşam hakkını koruma ve eşitliği güçlendirme yükümlülüğünü açık biçimde ortaya koymaktadır.

 

Eğitim çalışmaları

 

Kadınlara yönelik yürütülen eğitim çalışmalarının temel amacı; yalnızca bilgi aktarımı yapmak değil, kadınların deneyimlerini paylaşabilecekleri alanlar yaratmak, haklarını sahiplenmelerini sağlamak ve birlikte güçlenmelerini desteklemektir. Eğitimlerimiz ve farkındalık çalışmalarımız belediye içinde çalışanlara yönelik ve yaşam merkezlerinde ise mahallede oturan kadınlara yönelik yapılmıştır.

 

Eğitim başlıkları

 

2025 yılı boyunca aşağıdaki başlıklarda eğitimler gerçekleştirilmiştir: Toplumsal cinsiyet eşitliği, 6284 sayılı Kanun, Şiddet ve şiddet türleri, Başvuru mekanizmaları, Kadın sağlığı, Okuma-yazma, Yüzme eğitimi, Resim ve spor, Öz savunma, Afet farkındalığı, Madde bağımlılığı

 

Kadın sağlığı eğitici eğitimi

 

Kadınların bedenlerine, sağlıklarına ve haklarına dair bilgiyle güçlenmelerini desteklemek amacıyla Kadın Sağlığı Eğitici Eğitimi düzenlenmiştir. Merkez ve ilçe belediyelerinin kadın müdürlüklerinde görev yapan personelin katılımıyla gerçekleştirilen eğitim 7 gün sürmüş; 20 katılımcı eğitimi başarıyla tamamlamıştır. Katılımcılar, yerelde oluşturacakları gruplarda 10 modülden oluşan Kadın Sağlığı Eğitim Programı’nı uygulayabilecek yetkinliğe ulaşmıştır.

 

Meme kanseri farkındalık çalışmaları

 

Meme Kanseri Farkındalık Ayı kapsamında Koşuyolu, Quça, Lalebey, Benusen ve Yeniköy Kadın Yaşam Merkezlerinde; ayrıca Hani Damlatepe Mahallesi ve Lice Birlik Mahallesi’nde atölyeler düzenlenmiştir. 177 kadın atölyelere katılmış, atölye sonrasında sağlık ekipleri tarafından yerinde meme muayenesi ile şeker, tansiyon, boy ve kilo ölçümleri yapılmıştır. Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı ile ortak düzenlenen seminere 250 kadın katılım sağlamıştır.

 

Eğitimlere katılım

 

2025 yılı boyunca gerçekleştirilen eğitim faaliyetlerine toplam iki bin 483 kadın katılım sağlamıştır.

 

Mesleki atölyeler

 

Kadınların ekonomik güçlenmesini desteklemek amacıyla yürütülen mesleki atölyeler; kadınları geleneksel rollerle tanımlayan cinsiyetçi iş bölümünü reddeden, kadın emeğini her alanda görünür ve güçlü kılmayı hedefleyen üretim alanları olarak planlanmıştır. Atölye türleri; Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği, Kadın otobüs şoförlüğü eğitimi, 3D animasyon ve temel bilgisayar,Klima–kombi ve petek bakımı,Mobilya kurulumu ve onarımı, Tekstil atölyeleri, Kuaförlük, Geri dönüşüm atölyeleri, Yıkanabilir Ped atölyesi. ‘Döngümüzle Dönüşüyoruz’ adıyla 5 Kadın Yaşam Merkezi ve ilçe belediyelerinde Yıkanabilir Ped Atölyeleri açılmıştır. Üreme sağlığı ve regl tabusuna yönelik eğitimlerin verildiği atölyelerde kadınlar hijyenik kumaşlarla ped üretimi gerçekleştirmiştir. 10 atölyede, 200 kadın ile bin adet yıkanabilir ped üretilmiş ve dağıtımı yapılmıştır.

 

Kadın otobüs şoförleri projesi

 

2024 yılında başlatılan projenin ilk etabında, 258 başvurudan seçilen 26 kadın ehliyet eğitimi almış; bu kadınlardan 11’i 2025 yılı içerisinde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bünyesinde istihdam edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi ile Özel Halk Otobüsleri Kooperatifi arasında 26 Aralık 2024 tarihinde imzalanan protokol kapsamında, halk otobüslerinde çalışan şoförlerin yüzde 20’sinin kadın olması hedeflenmiştir. Bu protokol doğrultusunda 2025 yılında özel halk otobüsünde 1 kadın şoför göreve başlamıştır. 2025 yılında projenin ikinci etabında çevrimiçi başvurulara 474 kadın başvurmuş; 281 kişi ile mülakat yapılmış ve 50 kadın ehliyet eğitimine katılmaya hak kazanmıştır. Eğitimlerin 2026 yılı Ocak ayında başlaması planlanmaktadır.

 

Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği atölyesi

 

Koşuyolu, Quça, Yeniköy, Benusen ve Lalebey Kadın Yaşam Merkezlerinde düzenlenen atölyelere 163 kadın başvurmuş, 110 kadın aktif olarak katılım sağlamıştır. Haftada iki gün yürütülen ve 3 ay sürecek atölyelerde bitkilerin güvenli, bilimsel ve etkili kullanımı ele alınmıştır. Atölye kapsamında ayrıca Agroekoloji İklim Okulu’na gezi düzenlenmiş; geziye 150 kadın katılmıştır.

 

Mesleki atölye katılımı

 

2025 yılı boyunca gerçekleştirilen mesleki atölyelere toplam iki bin 481 katılım sağlanmıştır.

 

Farkındalık çalışmaları ve etkinlikler 

 

Kadına yönelik şiddeti görünür kılmak, kadınların haklara erişimini güçlendirmek ve kadın dayanışmasını büyütmek amacıyla 2025 yılı boyunca kamusal alanlarda ve mahallelerde farkındalık çalışmaları yürütülmüştür. Çalışmalar, 'Sözümüz Bitmedi; Şiddeti Birlikte Durduracağız!' sloganıyla kadınların sözünü ve deneyimini merkeze alan bir anlayışla gerçekleştirilmiştir. Parklarda, mahallelerde, kentin merkezi noktalarında, Avm’ler ve köylerde broşür dağıtımı ve bilgilendirme çalışmaları yapılmış, Forumlar ve açık alan buluşmaları ve köylerde kadın buluşmaları düzenlenmiştir.

 

Köy çalışmaları

 

Yıl boyunca Lice, Kulp, Hani, Çüngüş, Kayapınar ve Bağlar ilçelerine bağlı kırsal köyler de farkındalık çalışmaları ve eğitimler yapılmıştır. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü kapsamında; stant çalışmaları, tiyatro ve film gösterimleri, bisiklet turu ve fidan dikimi gibi etkinlikler düzenlenmiş; kadınların şiddete karşı kolektif mücadelesi kamusal alanda görünür kılınmıştır. 5 Yaşam merkezin de Kadına yönelik şiddet ve şiddet türleri konularında farkındalık eğitimleri yapılmıştır. Kadınların kamusal alanda bir araya gelmelerini desteklemek ve şiddete karşı ortak farkındalık oluşturmak amacıyla ‘Jîn’ tiyatro gösterimi ve ‘Ceylin’ adlı film gösterimleri gerçekleştirilmiştir. Bu etkinliklere ilçe belediyeleri kadın yaşam ve dayanışma merkezlerinin bulunduğu mahallelerden kadınlar katılım sağlamış; kadınların etkinliklere erişimini kolaylaştırmak amacıyla ulaşım desteği sunulmuştur. Yürütülen farkındalık çalışmaları kapsamında; 6 bin 655 kadına, Kültür-sanat etkinlikleri aracılığıyla iki bin 657 kadın ve çocuğa ulaşılmıştır.

 

Çalıştay

 

'Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Karşılaşılan Yapısal Engeller ve Çözüm Arayışları' başlıklı çalıştay, Ali Emiri Konferans Salonu’nda gerçekleştirilmiştir. Çalıştaya 157 kadın katılmış; kadına yönelik şiddetin önlenmesine ilişkin çözüm önerileri ve stratejiler ele alınmıştır. Çalıştayın ilk günündeki oturumlarda, yerel yönetimlerin kadına yönelik şiddetle mücadelede karşılaştığı erişim, kaynak ve koordinasyon sorunları ele alınırken, sahalarda çalışma yürüten kadınların aktardıkları çok yönlü engellerle mevcut politikaların sınırlarını ve ihtiyaç duyulan dönüşümü ortaya koydu. İkinci gün gerçekleştirilen oturumlarda, kadına yönelik şiddetle mücadelede geliştirilebilecek yenilikçi politikalar ve siyaset kurumunun bu mücadeledeki sorumlulukları tartışıldı.  Siyasetin dönüşmeyen yapısının kadınların yaşamlarına nasıl yansıdığı, mevcut politikaların hangi alanlarda tıkandığı ve sahada gerçek bir değişim yaratacak adımların hangi siyasi iradeyi gerektirdiği ortaya konuldu. Katılımcılar, açık tartışma bölümünde çözüm önerilerini paylaşırken, uygulanabilirliğin ancak güçlü bir toplumsal baskı, kararlı bir politik tutum ve dayanışmacı bir yerel örgütlenme ile mümkün olacağında ortaklaştı.

 

8 Mart Dünya Kadınlar Günü

 

Amed Büyükşehir Belediyesi Kadın Politikaları Dairesi Başkanlığı tarafından 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kapsamında, kadınların eşitlik ve özgürlük mücadelesini görünür kılmak amacıyla kent genelinde etkinlikler düzenlenmiştir. Kadın Yaşam Merkezlerinde 8 Mart buluşmaları ve şölenler: Kadınlar bir araya gelerek deneyimlerini paylaşmış ve dayanışmayı güçlendirmiştir. “Benim Adım Mutlu” adlı film gösterimi ile kadınların mücadele ve dayanışma deneyimleri görünür kılınmış; mahallelerden gelen kadınlar için ulaşım desteği sağlanmıştır. Kadın Korosu Gösterimi: Kent genelinde düzenlenen etkinliklerde, emekçi kadınlardan oluşan korolar ile kültür-sanat alanında kadınların görünürlüğü ve kamusal alandaki varlığı desteklenmiştir. Spor etkinliği: Kadınların spor alanlarında görünürlüğünü artırmak amacıyla Amedspor maçı etkinliği düzenlenmiş; kadınların stadyumda bir arada bulunması sağlanmıştır. Organize Sanayi Bölgesi ziyareti: OSB’de çalışan emekçi kadınlar ziyaret edilerek 8 Mart kutlanmış; kadınların çalışma yaşamındaki hakları ve talepleri üzerine sohbetler gerçekleştirilmiştir.

 

Amed kadın ve emek kültür-sanat festivali

 

Amed Kadın Emek ve Kültür-Sanat Festivali, kadın emeğini görünür kılmayı, kadınlar arası dayanışmayı güçlendirmeyi ve kadınların ortak üretim deneyimlerini kamusal alanda paylaşmayı amaçlayan önemli bir kadın buluşması olarak gerçekleştirilmiştir. Festival, kadın emeğinin yalnızca ekonomik değil; aynı zamanda politik, kültürel ve toplumsal bir güç olduğuna vurgu yapan bir perspektifle ele alınmıştır. Kadınların bireysel ve kolektif üretim süreçlerinde ortaya koydukları el emeği ürünler ve sanatsal çalışmalar festival kapsamında sergilenmiştir. 30’un üzerinde standın kurulduğu etkinlikte, ilçe belediyeleri kadın politikaları müdürlükleri, kadın dayanışma merkezleri, kadın kooperatifleri ve derneklerin stantları yer almış; böylece kadın emeğinin görünürlüğünü artıran güçlü bir paylaşım ve dayanışma alanı oluşturulmuştur. Festival süresince atölye çalışmaları ile Kadın Kültür Sanat Edebiyat Derneği (KASED) tarafından sanatçılar eşliğinde konserler ve kültür-sanat etkinlikleri düzenlenmiş; kadınlar hem üretici hem de aktif katılımcı olarak festivalde yer almıştır. Festival, Kadın Politikaları Dairesi Başkanlığı’nın kadın özgürlükçü politika anlayışının önemli bir parçası olarak değerlendirilmiştir.

 

Jinkart

 

Kent kadınların yaşam alanıdır anlayışıyla hayata geçirilen Jinkart uygulaması, kadınların ulaşım hakkına eşit ve ücretsiz erişimini hedeflemektedir. Kadınların jınkart başvuruları ve teknik konularda destek alabileceği Jinkart Büro 2025 yılı Ağustos ayında kurulmuş olup faaliyete başlamıştır. Jinkart uygulaması, merkez ilçelerde aylık 90 biniş, dış ilçelerde ise yol ücretine bağlı olarak değişkenlik gösteren bir sosyal karttır. Belediyemize ait sosyal tesislerde yüzde 10 indirim hakkı sağlamaktadır.Başvuruların kapanmasının ardından, Jinkart Komisyonu (Hakla İlişkiler ve Basın Dairesi Başkanlığı, Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı, Kadın ve Aile Hizmetleri Dairesi Başkanlığı ve Meclis Üyeleri) tarafından, beyan esaslı değerlendirme süreci yürütülmektedir. Değerlendirme Kriterleri:18-64 yaş aralığında olmak ,İndirimli veya ücretsiz kart kullanmamak, Hane gelirinin düşük olması, Taşınmaz mülkiyetine sahip olmamak, Çalışan olmaması

 

Jınkart verileri

 

2025 yılında başlayan ikinci başvuru sürecinde Yaşam Merkezlerimiz, Dikasum, Jınkart büro ve online yapılan başvurular sonucunda eli bin 519 kadın başvuruda bulunmuş; on bin kadına Jınkart ulaştırılmıştır. Jınkart ile sağlanan ücretsiz 90 biniş hakkı, kadınlara aylık bin 800 TL, yıllık yirmi bir bin 600 TL tutarında ekonomik destek sağlamıştır. Toplam Jınkart kullanan kadın sayısı on yedin bindir. 

 

Kadın kentlerine doğru

 

'Kadın Kentlerine Doğru/ Ber Bi Bajarên Jinan ve'  çalışması kapsamında Çand Amed Kongre ve Kültür Merkezi’nde geniş katılımlı toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıya çok sayıda sivil toplum kuruluşları, siyasi parti temsilcileri ve kadın örgütleri temsilcileri katılım sağlamıştır. Quça Mahallesi’nde kayapınar belediyesi kadın politikaları müdürlüğü işbirliğiyle Quça yaşam Merkezimizde kadınların görüş ve önerilerinin alındığı toplantı düzenlenmiştir. 20 Aralık’ta Amed Kadın Kentlerine Doğru Deklarasyonu Açıklandı. Amed Kadın Kentlerine Doğru Deklarasyonu ile kadınların kent planlamasından bütçeye, toplumsal hafızadan barış politikalarına kadar tüm karar süreçlerinde belirleyici olması gerektiği vurgulandı. Deklarasyonda, şiddet ve yoksulluktan arındırılmış, erişilebilir ve güvenli kentler oluşturulmasının artık ertelenemez bir ihtiyaç olduğu ifade edildi. Kadın kenti yaklaşımının temel ilkeleri arasında eşit temsil, şiddetsiz yaşam, ekolojik ve komünal yönetim, bakımın kolektifleştirilmesi ve çok kimlikli kent hakkı yer aldı. Kadına yönelik şiddetle mücadele, kadın yaşam alanları, güvenli sosyal konutlar, kadın dayanışma merkezleri ve anadilde hizmet veren kreşler öncelikli adımlar arasında bulunuyor. Uygulamalar üç aşamada gerçekleşecek: pilot mahallelerle başlayacak, ilçelere yayılacak ve kent planı ile bütçe tamamen kadın kenti yaklaşımına göre yeniden düzenlenecek. Kadın Kenti Meclisi, süreç boyunca karar alma ve izleme mekanizması olarak görev yapacak.

 

Kadın dostu kentleri

 

Amed Büyükşehir Belediyesi, Avrupa Birliği destekli Kadın Dostu Kentler III Projesi’ne dahil edilmiştir. Proje, Türkiye Belediyeler Birliği ortaklığında ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu uygulayıcılığında yürütülmektedir. Yerel koordinasyon Kadın Politikaları Dairesi Başkanlığı tarafından sağlanmaktadır.

 

Kadın özgürlükçü politika ve Kadın Kentlerine Doğru perspektifiyle yürütülen çalışmalar, gelecek dönemde daha da güçlendirilerek sürdürülecektir."