Oznur Deger 

 

MÊRDÎN - Medîne Yaklave lîsteya tepişteyê nêweşe ya ÎHDyî de ca gêna û nika zî îşkenceyê înfazî aye rê yeno kerdiş. Dayîka Medîneya ke 30 serrî yo tepişte ya û ganî nêweşîya xo vera serbest bêra verdayîş Binefşî Zereye zî vat: “Çîyo ke yeno kerdiş hem seba ma û hem zî seba înan îşkence yo.” 

 

Polîtîkaya tecrîdî ke serê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî de vilayê heme zîndanan bîyo, caardişê zîndanan parçeyêk polîtîkaya şerê taybetî yo. Goreyê dayeyanê Komeleya Heqanê Merdiman (ÎHD) hezar û 517 tepişteyê nêweşî estî ke înan ra 651 tepişteyî nêweşê giran î. Nê tepişteyan ra yew zî Medîne Yaklave ya û Zîndanê Girewte yê Cinîyan ê Sîncanî de tepişteya. Her çend ke Medîneye 30 serrî yo tepişteya zî bi bahaneyê raporê ‘nebaşîye’ yê Heyetê Rayîrber û Taqîpkerdişî zî serbest nêameye verdayîş û cezaya xo heme qedênaye. Medîneya ke ameyêne pawitiş ke 1ê Nîsana 2023yî de bêra tehlîyekerdiş 4 aşmî yo ke nîna tehlîyekerdiş û nêweşîyê aye giran benê. 

 

 Xeylê nêweşîyê aye estê 

 

Medîneya 8ê temmuza 1971î de qezaya Şemrexî (Mazîdagi) ya Mêrdînî de maya xo ra bîya. Nêweşîya loqereye aye de esta û tewr peynî zî amelîyat bî. Medîneye de nêweşîyê sey alerjî û tansîyono berz esta û her ke şino zîndan de nêweşîyê aye zêdîyena. Medîneye ke serra 1993yî de wexto ke nêweşîyê xo vera Amed de ameyêne dermankerdiş ameye destbendkerdiş û bi îdîaya ‘Yewî û yewîtîya dewlete xira kerda’ ra hetê mehkema ra ameye tepiştiş. Medîneya ke Mehkemaya Asayîşê Dewlete (DGM) de ameye muhakemekerdiş, cezaya muebetî aye rê ameye birnayîş. Medîneye 30 serrî tepişte mendişê xo de zîndanê sey Mêrdîn û Sêwasî de mend û 10 serrî ra zêde yo ke Zîndanê Cinîyan ê Sîncanî de yena tepiştiş. 

 

 Tehlîyeya aye reyan diyîne ameye redkerdiş

Medîneye 1ê Nîsana 2023yî de 30 serrî cezaya xo qedêna. Bi qerarê Heyetê Rayîrberî û Taqîpkerdişî yê Zîndanê Girewte yê Cinîyan ê Sîncanî serbest nîna verdayîş. Tehlîyekerdişê Medîneya ke 4 aşmî yo yeno astengkerdiş, hetê Heyetê Rayîrberî û Taqîpkerdişî ra reya diyîne ameye astengkerdiş. 

 

 Ercnayîşê destpêkerdişî

 

Heyeto ke raporê xo yê derheqê Medîneye de Adara 2023yî de pêşkêşê heyetî kerdbî, bi bahaneyê ‘Rewşa xirab’ 3 aşman taloq kerd û ercnayîşê bîn zî aşma Hezîrane rê verda. Heyeto ke hema hema bi tepişteyan reyde şexsî û raybazî pêvînayîş pê ano, bi bahaneyo ke Medîne ferzkerdişê poşmanîye qebul nêkena û qawişê sîyasî ra nêvejîyena, nêverda ke serbest bêra verdayîş. 

 

Dosyaya ke ci ra beraat bîya, sebebê tehlîyenêkerdişî ya

 

Heto bîn de dosyaya ke hetê Serdozgerîya Komare ya Anqara ra ameye akerdiş û netîce de ci ra ameye tehlîyekerdiş zî mîyanê sebebê tehlîyenêkerdişê Medîneye de ya. 

 

Ercnayîşê 3ine Êlule de yo 

 

Komîte do aşma Êlule de semedê tehlîyekerdişê Medîneye ercnayîşê xo yê hîrine bikero. Dayîka Medîne Binefşî Zereye ke qezaya Şemrexî ya Mêrdînî de ciwîyena û emrê xo yê girdî vera problemê giran ê weşîye û dûrbîyayîşê Anqara vera nêeşkena şêra pêvînayîş, rewşa weşîya kênaya xo ercnaye û waşt ke kênaya aye bi lez serbest bêra verdayîş. 

 

 'Kesêk ke şêro pêvînayîş çin o’ 

 

Binefşîye vist vîr ke kênaya aye 30 serrî yo zîndan de ya û her çend ke 5 aşmî yo cezaya aye qedîyaya zî serbest nêameya verdayîş û wina vat: “Ez nêweşêk mîyanê livînan de ya. Kesêk bîn ke şêro pêvînayîşî çinî yo. Ma wazenê bi lez serbest bêra verdayîş.” Binefşî derheqê nêweşîyê Medîneye de qisey kerd û vat: “Xeylê nêweşîyê aye estî. Aye tena amelîyatêk giran bîya. Verê cû amelîyatê mezgî zî bibî. Kênaya mi de nêweşîya loqereyî esta. Hende zîndan de mende, ganî serbest bêra verdayîş. Tu sucêk înan çinî yo.”

 

 ‘Bedilnayîşê îşkenceyî' 

 

Binefşîye da zanayîş ke ganî her kes wayîrê tepişteyan bivejîyo û dîyar kerd ke ganî tepişte bi lez serbest bêrî verdayîş. Binefşî dîyar kerd ke cezaya înan qedîyaya la serbest nînê verdayîş û vat: “Bi şew û roje vîrê ma ra nêvejîyena. Nika no caardiş bîyo şeklêk îşkenceyî. Vera ke cezaya înan peynî bîya zî nînê verdayîş. Pîyê kênaya mi merd. Ez wazena verê ke ez bimira kênaya xo bivîna. Çîyo ke kenî hem ma û hem zî înan rê îşkence yo.” 'Ma 30 serrî xover da la nika zehmetin o’ Binefşî bale ant nêweşîyê kênaya xo ser û vat: “Eke teber de biba bi asanî eşkena bêra tedawîkerdiş. Seba ke tepişteya nêeşkena derman biba. Ma 30 serrî xover da la nika her çend ke cezaya aye qedîyaya zî serbest nîna verdayîş. Na rewşe hîna zehmetin a. ganî heme tepişteyê ke cezaya înan qedîyay serbest bêrî verdayîş.” 

 

 'Çi kerdî ke poşmanî bi înan danê ferzkerdiş’

 

 Binefşîye qiseykerdişê xo yê peyênan de bale ant ke domanê înan bi serran bîlasemeb û bêhuqûqî zîndan de mend la nika reyna yenê cezakerdiş û wina qedênaye: “Ganî heme tepişteyê ke cezaya înan qedîyaya serbest bêrî verdayîş. 30 serrê xo temam kerdî, nika poşmanî bi înan yeno ferzkerdiş. Domanê ma çi kerdî ke poşmanî bi înan dîyeno ferzkerdiş.”