Sema Çaglak

 

ŞIRNEX - Dewa Bafê ya Hezexî de cinîyê ke kizwanan arêdanê, vanê ke ê hem pê debara xo kenê û hem zî kulturê arêdayîşê kizwanan pawenê.

 

Dewa Bafê ya girêdayê qezaya  Hezexî ya Şirnexî, herra xo ra xeylêk dewlemend a. Seke rez, dar û zîyanê ci xeylêk ê. La tewr zêde roniştixê herême debara xo bi hinar, giwêj, berû û kizwanan kenê. Dewa Bafê de nika demê arêdayîşê  kizwanî yo. Darê kizwanan ke aşma adare û nîsane de berardiş gênê aşmanê êlule û teşrîna verêne de berardişê înan yenê arêdayîş. Kizwanê ke şert û mercê zehmetî de yenê arêdayîş, yew çimeyê debare yê herême yê. Roniştixê uca kizwanê qehwe û sabunî viraznenê. Sewbîna tena înan ra sabûn û qehwe nêviraznenê, kizwanê xo wuşk kenê û bi wuşkî roşenê.

 

Ma verê xo da dewa Bafê ya hemverê Koyanê Cûdî û Gebarî ke cinîyê dewa Bafê ci ra kizwanan arêdanê. Cinî şefaq ra verê xo dane hetê Qesra Elo Dîno û şert û mercê xidar de darê kizwanan gêrenê. Cinî heta şan de tûrikê xo pirrî kizwan kenê û agêrenê keyeyê xo.

 

Prosesê arêdayîşê kizwanan

 

Yew ê cinîyan ra zî Ayşe Şamana (54) a. Ayşe, qalê prosesê karê xo wina kerd: “Aşma êlule û teşrîna verêne de wextê arêdayîşê kizwanan dest pêkeno. Ma kizwanê ke arêdanê, wuşk kenê. Nê kizwanan ra hem sabun viraznenê û hem zî înan roşenê. Eynî wextî de qehweyê kizwanan zî virazenê û benê hetê Mêrdînî. Kizwanî ewilî sûr benê, dima ra kesk benê û ma înan arêdanê û gêrênenê, rûnê înan vejenê. Rûnê ke ma înan ra gênê, ma kenê sabûn. Key kizwanê ma amade bibê, ma înan benê dewa findika botan û uca de bi makîneyê sabûnî înan kenê sabûn. Eke ma nêkerê sabûn zî ma benê Cizîr de roşenê. Sewbîna sey eşkij û fistiqan zî wanê. Tehm û boya kizwanan xeylêk weş a.”

 

‘Zehmetîya înan xeylêk zêde ya’

 

Ayşe, dîyar kerd serê siba 5ine de aya benê û vat: “Rayîrê ma derg o û tehluke yo. Semedo ke ma şinê ko û ma reyke bîn yenê warî û daranê  kizwanan gêrenê. Reyan darê kizwanan xeylêk kêmî benê yan zî  kizwanê ke gênê kêm benê. Semedê nê zî ma înan gêrenê ke  heta tûrê xo pirr bikerê. Hela şanî zî ma verê xo danê keye. Zehmetîyê nê karî xeylêk zêde yo. Kizwanan de hem rûn eto, hem zî benîşt bi darê înan wa virazêno. Coka destê ma sîya benê û semedê benîştî destê ma yewbînan ra zeleqênê. Semedê nê zî gama ke ma kizwanan arêdanê, destê xo bi rûn kenê.” 

 

‘Feydeyê înan xeylêk o’

 

Kiymet Şamane (57) zî bale ant serê feydeyê kizwanan ê semedê bedenî û vat: “Ma kizwanan arêdanê, şonê û girnenê. Ma qasê xo verdenê û ê bînî roşenê, pê debara xo kenê. Feydeyê kizwanan xeylêk zêde yo. Sabûnê înan hem semedê bedenî û hem zî semedê porî xeylêk baş o. Beden û porî nerm keno û merdimî sey derman şuxilnenê. Kizwan semedê nêweşîyan zî baş o û demaran akeno. Ma demê arêdayîşê înan xeylêk rincan benê û gama ke şinê keye tu karêkê nêeşkenê bikerê. Heta ke ma arêdayîşê înan biqedênê no karê ma yo zehmet dewam keno. La arêdayîşê kizwanan, semedê ma sey kulturêk o.

 

‘Serrêke esto serrêke çin o’

 

Kiymete qiseykerdişê xo wina qedêna: “Gama ke varan vareno, kizwanê werdî rijênê û teyrik û mîlçikî înan wenê. Darê kizwanan serrêke gênê, serrêke nêgînê. Emsar zêde yê. Sewbîna darê berûyan zî wina yê. Ma cayêk de nêvindenê, ma ça bivînê şinê uca û arêdanê. Cuya ma ya dewe wina derbaz bena. Ma bajarî nêyê. Ma hamnanî nê karan kenê û zimistanî pesdewarî kenê.”