Yekîtiya Neteweyî ya ji KNK’ê dest pê kiriye û derbasî qada jinê bûye

2025-03-07 09:05:44


	 

	"Konfederalîzma Demokratîk tê wateya kombûna hemû komên demokratîk. Divê yekîtiya jinên demokratîk, yekîtiya ciwanên demokratîk, saziyên demokratîk, yekitiyên çandî, aborî û siyasî cihê xwe bigirin. Yekitiya Kurdan bi xwe jî ev e. Ne li dijî sînorên dewleta ku tê de ne. Kurdên li Tirkiyê, Kurdên li Îranê, Kurdên Sûriyê û Iraqê di nava xwe de vê rewşê nîqaş dikin."

	 

	Nîlufer Koç

	 

	Di dîroka Kurdistanê de saziya yekîtiya neteweyî ya herî demdirêj KNK ye. Ji roja ku Kongreya Neteweyî ya Kurdistanê di 25’ê Gulana 1999’an de hatiye damezrandin heta niha ji bo tijîkirina têgeh û naveroka yekîtiya neteweyi ya jinan gelek xebatên hêja hatine kirin. Di vê serdema 25 salan de gav bi gav hewl hat dayîn ku jin di nava nîqaş, nirxandin, analîzkirin û gavên pratîk ên yekîtiya neteweyî de cih bigirin. Ji ber ku yekitiya neteweyî ku heta niha jê re tifaqên nav-partî dihatin gotin, her tim karê mêran e. Bi giştî ‘yekîtî’ ji bo ku hêz werin cem hev û bihêztir bibin hatiye çêkirin.

	 

	Di nîqaşên beriya damezrandina KNK'ê ya Yekîtiya Neteweyî de tişta zelal ne mijara sedema polîtîkaya parçe bike û bi rê ve bibe ya hêzên kolonyalîst e, lê belê pirsa siyaseta Kurd a ku destûr daye wê ye. Lêpirsînkirin û sererastkirinên di siyaseta Kurd de ye. Rewşa ku bi jimarên li jor hatî ravekirin armanc dike ku zilma wêneyê bêtir xuya bike. Li pişt hejmaran rastiyeke civakî û siyasî ya pir bi êş heye.

	 

	 Armanca jinên di KNK'ê de ew bû ku di nîqaşên yekîtiya neteweyî de hejmara jinan ji aliyê hejmarî ve zêde bibe. Ew bû ku jin di van nîqaşan de xuya bibin. Di rastiyê de jinên ku piştî damezrandina komîsyona jinan a KNK’ê û bi taybet piştî sala 2000’î di nava komîsyona jinan de cih girtin, di dema rêveberiya KNK’ê de gelek caran pirsgirêkên jinên Kurdistanê anîn ziman. Ji aliyê jinên li derdora tevgerên Îslamî, komunîst, sosyalîst, sosyal demokrat û azadîxwaz û akademîsyenên serbixwe, pêşmergeyên berê, nûnerên şêx, mele, êzidî û elewiyan ve pirsgirêka jinê hate rojevê û di raporên ku pêşkêşî meclîsên giştî yên KNK’ê hatin kirin de ev mijar nûbûnek girîng bû. Bê guman di van nîqaşan de rola gelek şoreşgerên jin ên Tevgera Azadiya Jinên Kurd diyarker bû. Ev jinên ku endamên KNK’ê bûn, di heman demê de jinên ku di nava pêkhateyên KJB’ê de ji bo azadiya jinê têdikoşiyan bûn.

	 

	 Ji aliyê jinan ve veqetandina polîtîkaya yekitiya neteweyî bi biryara KJB'ê ya di 3'yemîn kongreya 2007'an de pêk hat ku konferansa jinê ya neteweyî ku jinên ji çar parçeyên Kurdistanê tê de bibin yek. Komisyona jinan a KNK'ê ku ev banga KJB'ê kir, bi komîsyona têkildar a KJB'ê re danûstandin kir û ev pêşniyar ji jinên partiyên din ên Kurdistanî re jî gihandin. Di sala 2007’an de bi komîsyona amadekar a hevpar a li ser vê yekê hate avakirin dest bi lêkolînan kirin. Di qonaxa yekemîn de li Başûrê Kurdistanê bi endamên komîsyonên jin ên KNK’ê, endama MK’ê ya YNK’ê Hêro Îbrahîm Ehmed, Leyla Zana û parlamenterên jin ên YNK’ê re hevdîtin hatin kirin. Bi demê re tevgera jinê ya li Bakur jî kete nava van nîqaşan û biryar hate girtin ku di sala 2010’an de yekemîn konferansa yekîtiya neteweyî ya jinan li Amedê bê lidarxistin.

	 

	 Nûnerên çar parçeyên Kurdistanê û derveyî welat beşdarî konferansa li Amedê bûn. Ev konferansa ku di dîroka Kurdistanê de cara yekem hat lidarxistin, konferanseke serkeftî bû ku di warê pêşengiya yekitiya neteweyî ya jinên Kurd û afirandina îradeya têkoşîna li dijî zayendperestiyê bi çareseriya pirsgirêkên xwe, gihişt armanca xwe. Yek ji biryarên ku di Yekemîn Konferansa Jinan a Neteweyî ya Amedê de hatin girtin jî ew bû ku her sal konferans bi yek parçeyî bê lidarxistin. Li gorî vê biryara ku di konferansa Amedê de hat girtin, biryar hat dayîn ku konferansa duyemîn li Hewlêrê bê lidarxistin û di sala 2012’an de hat lidarxistin. Dewleta Tirk ji ber tevlîbûna jinên berxwedêr zextên giran li vê konferansê kir. 

	 

	Lê pirsgirêka esas, sedemên ku wê demê KJB’ê di daxuyaniya der barê mijarê de gotibûn îzah dike:  “…Ji bo lidarxistina Konferansa 2. a ku tê plankirin li Hewlêrê bê lidarxistin, komîteyeke amadekar a ji hemû pêkhateyan bi hevsengiya endamên endamên rêxistinê pêk tê hat avakirin. Konferansa 2’emîn divê di sala 2011’an de bihata lidarxistin. Endamên komîteyê gelek caran hewl dan konferansê pêk bînin. Lê hin endamên nûnerên Başûrê Kurdistanê yên di komîteya amadekar de îdia kirin ku ew ne amade ne, ji ber vê yekê jî her tim tê taloqkirin. Weke KJB’ê ji bo konferans pêk were me xebatên xwe berdewam kirin. Endamên komîteya amadekar a PDK û YNKê, ku tekezî li ser paşxistina kar di vê proseyê de kirin û beşdar nebûn di karê amadekariyê de, bi yekdestdariya konferansê bi biryareke navendî û yekalî dest bi karê konferansê kirin, berî ku komîteya amadekar di meha Adarê de, bêyî agahdarî û erêkirina komîteyê bicive. Ji ber ku li dijî vîna me dest bi vî karî kirine, rêbazên gelekî antîdemokratîk, ne şefaf û piratîkî yên ku me ji holê radikin, pêk anîne.”(KJB tevil konfernsa jinan li Hewlêrê nabe, Lekolin.Org)

	 

	Mijarên ku KJB rexne dike, ji bo têgihiştina pirsgirêka jinê û yekîtiya neteweyî ya jinan gelek girîng e. Bi gotineke din, rastiya jinê ya ji kevneşopiya jina azad tê û jinên ku berjewendiyên partiya xwe ya ku li ser zihniyeta serdest a mêr hatiye avakirin, li ser azadiya xwe esas digire, di nava nakokiyê de ye.

	 

	Ji ber helwêstên jinan ên di pêkhateyên siyasî yên Başûrê Kurdistanê yên li ser bingeha partiya wê serdemê, an jî desthilatdariyê de, veguherî zemîneke pir antîdemokratîk.

	 

	Sabotekirin û astengkirina konferansê, dikare ji daxuyaniya KJB'ê ya li ser amadekariyên konferansê baştir bê fêmkirin:  “Konferansa ku li ser esasê ferasetên ku dê hemû nûnerên jinên Kurd beşdar bibin, ji aliyê van beşên Başûr ve veguherî rêxistineke ku ji bilî şaxên jinan ên partiyên siyasî vîna tevgerên jinan û rêxistinên sivîl ên jinan nayê naskirin. Her çiqas me weke KJB ev proje da destpêkirin jî, lê dûrxistina KJB'ê dûrketina ji armanca Konferansa Jinên Kurd a Neteweyî û bikaranîna yekitî û têkoşîna azadiyê ya jinê weke amûreke lîstikên siyasî ye. Tevgera me ya jina azad KJB, tevgereke xwedî tecrûbe û nirxên têkoşînê yên bi dehan salan e, xwedî bi hezaran şehîdên jin ên ji bo azadiya jinê û rizgariya neteweyî ye û bi çar parçe û bi milyonan jinên li derveyî welat ve girêdayî ye. Tevî vê helwesta diyarker a li Kurdistanê, KJB'ê hewl da ku ji xebatên konferansê bê dûrxistin. Ji bo ku em vê helwestê bi ser bixin û konferansê bi têgihiştineke demokratîk pêk bînin me kedeke mezin da. Lê hemû hewldan û nêzîkatiyên me yên jidil bi helwesteke bêberpirsiyarî û ne cidî hatin bersivandin.”(KJB wê tevli konferansa jinan a li  Hewlêrê nebe,Lekolin.Org,)

	 

	Ji ber van hemû ferasetan, 3’emîn Konferansa Yekitiya Netewî ya Jinên Kurd hêj nehatiye lidarxistin. Ji sala 2012’an û vir ve li Ewropa, Bakur, Basûr û Rojava bêhejmar sempozyûm, semîner, panel û konferansên yekîtiya neteweyî ya jinan hatine lidarxistin. Jinên Rojhilatî li Ewropayê jî gelek çalakiyên bi vî rengî li dar xistin. Eşkere ye ku jinan di vê qonaxê de di warê yekitiya neteweyî de gelek ezmûn bi dest xistine. Niha jî divê van hemû ezmûnan li ber çavan bigirin û bi dewlemendiyeke polîtîk û rêbazî ya ku yekîtiya neteweyî li ser îdeolojiya azadiya jinê esas digire, bimeşînin. Di vî warî de çarçoweya demokratîk a ku ji aliyê Abdullah Ocalan ve di derbarê Yekîtiya Neteweyî de hatiye ragihandin jî pir pêşeng e. Behsa yekîtiyeke ku li Kurdistanê piralîbûna siyasî û çandî tê de ye dike. 

	 

	Yekîtiya Neteweyî wiha dibêje: “Ev yekitî û têkiliya di navbera Kurdan de îfade dike. Hemû Kurd bi hev re têkiliyan saz dikin û bi hev re tevdigerin. Ev yekitî yekitiya di nava Kurdan bi xwe de ye. Ev rewş ne li dijî sînoran e, ji ber ku hayê kurdan ji hev heye û li Tirkiye, Îran, Iraq û Sûriyê di navbera xwe de têkilî û yekitiyên siyasî, aborî, civakî, çandî û dîplomatîk ava dikin. Têgihiştina min a yekîtiyê yekîtiya demokratîk e; Divê li ser bingehên civakî, siyasî, çandî û aborî yekitiyên demokratîk hebin. Yanî avakirina sîstema konfederalîzma demokratîk a Kurd e. Konfederalîzma Demokratîk tê wateya kombûna hemû komên demokratîk. Divê yekîtiya jinên demokratîk, yekîtiya ciwanên demokratîk, saziyên demokratîk, yekitiyên çandî, aborî û siyasî cihê xwe bigirin. Yekitiya Kurdan bi xwe jî ev e. Ne li dijî sînorên dewleta ku tê de ne. Kurdên li Tirkiyê, Kurdên li Îranê, Kurdên Sûriyê û Iraqê di nava xwe de vê rewşê nîqaş dikin.”

	 

	Nîşe: Berdewama nivîsê hefteya pêş bisernavê ‘Di Xebatên Yekitiya Neteweyî de Rewşa Başur’ wê bê weşandin.