Semiha Alankuş

 

HABER MERKEZİ - İran’da 3 yıl önce katledilen Jîna Emînî’nin ardından başlayan “jin jiyan azadî” serhildanı toplumsal bir ruh oluşturdu ve bugün de dünyadaki tüm kadınları özgürlük mücadelesine çekmeye devam ediyor.

 

İran’da Jîna Emînî’nin katledilmesinin üzerinden 3 yıl geçti. Ardından bir direniş, toplumsal isyan ruhu bıraktı. Rojhilat’ın Seqiz kentinden olan Jîna Emînî, 13 Eylül 2022’de İran’ın başkenti Tahran’da “ahlak polisi” olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından “başörtüsünü düzgün takmadığı” gerekçesiyle gözaltına alındı.

 

Gözaltına alınmasının ardından bilinci kapalı bir şekilde hastaneye kaldırıldı ve 16 Eylül 2022’de yaşamını yitirdi. İran makamları, Jîna Emînî’nin ölüm nedeninin “kalp krizi” olduğunu iddia etti. Ancak ailesi ve birçok tanık, gözaltı sırasında polisin işkencesine maruz kaldığını dile getirdi.

Jîna Emînî’nin katledilmesinin ardından, özellikle kadınların öncülük ettiği ve kısa sürede tüm ülkeye yayılan bir serhildan başladı. Mezarı başında dile getirilen “jin jiyan azadî” sloganı, Rojhilat, İran ve tüm dünyaya yayılan eylemselliklerin efsunlu sözleri haline geldi. Kadınların mücadele rotasını belirleyen bir çizgiye dönüştü bu slogan. Her yerde kadın hakları ve özgürlükler için yürüyüşlere, kampanyalara ve dayanışma eylemlerine ilham oldu. Aradan geçen zaman içerisinde onun adı, kadın özgürlük mücadelesinin sembollerinden biri oldu. Aynı zamanda da faşizme, erkek egemen zihniyete, kadın kırımına karşı direnişin simgelerinden biri olarak anılmaya devam ediyor.

 

Gerçekleşen eylemler

 

16 Eylül 2022’de Jîna Emînî’nin yaşamını yitirdiğinin açıklanmasının ardından Tahran’daki hastanenin önünde büyük kalabalık toplandı. Yine Seqiz’deki cenaze töreni esnasında serhildanın ilk kıvılcımları yakıldı. Kadınlar başörtülerini çıkarıp sallayarak, mezarı başında “jin jiyan azadî” sloganını attılar.

 

2022 yılının Eylül ve Ekim ayı boyunca serhildanlar Rojhilat kentlerinden İran geneline, Tahran’dan Meşhed, Tebriz, Kirmanşah, İsfahan ve Şiraz’a kadar birçok yere yayıldı. Milyonlar alanlara akarken, kadınlar ve öğrenciler serhildanların öncülüğünü yaptı.

 

Rojhilat ve İran’a yayılan eylemlere karşı 2022 yılının Kasım ayında İran hükümeti serhildanı bastırmak için baskı ve saldırılarını arttırmaya başladı. Neredeyse tüm kentlerde internet kısıtlandı, toplu gözaltıların yanında eylemlere silahlı saldırılarla yönelindi. Gerçekleştirilen saldırılarda binlerce kişi katledildi. Bu katliamlar birçok kurum ve kuruluş tarafından belgelendi, raporlaştırıldı.

 

Başlayan serhildan 2023 yılında başta üniversiteler olmak üzere işçi ve emekçilerin grevleri ile devam etti, kadınların tüm eylemlerine damgasını vurdu.

Geçtiğimiz yıl da Jîna Emînî hem tüm eylem ve etkinliklerin simgelerinden biri oldu hem de Avrupa Parlamentosu’ndan (AP) Birleşmiş Milletler’e (BM) kadar birçok uluslararası kurum, kuruluş ve platformun gündemine geldi.

 

İran’daki kadın hareketinde yarattığı değişim

 

Jîna Emînî’nin katledilmesinin ardından Rojhilat ve İranlı kadınlar, yaşadıkları baskılara karşı içlerinde biriktirdikleri öfkelerini açığa çıkardı, korku duvarlarını yıktı. Kadınlar başörtülerini attı, saçlarını kesti. Bu şekilde eylemlerin en ön saflarında yer almaları tüm topluma cesaret kaynağı oldu, ilham verdi.

 

Yine İran’da yaşayan Kürt, Azeri, Fars, Beluc ve daha farklı halk ve inanç topluluklarından kadınlar, bir araya gelerek ilk kez ortak mücadele saflarında buluştu. “Kürt kadınlar yalnız değildir”, “jin jiyan azadî” sloganları kadınların ortak mücadelesinin göstergesi oldu. Ortaya çıkan kadınların birlikte mücadelesi, kadın özgürlüğü üzerinden toplumun farklı halk ve inançlarını birleştiren yeni bir dinamik oluşturdu.

 

Erkeklerin de dönüşmesi

 

Rojhilat ve İran’daki serhildanların ve eylemlerin merkezinde kadınların olması, erkeklerin de dönüşmesi ve sürece katılmasına ön ayak oldu. Kadınların attığı “jin jiyan azadî” sloganları, serhildanlara öncülük etmeleri, yöntemleri ve cesareti, İran’da iktidardan rahatsız olan tüm kesimlerin dilini dahi değiştirdi.

Büyüyen serhildana karşı iktidarın kadınlar başta olmak üzere tüm toplum üzerine baskılarını arttırmasına rağmen, kadınlar geri adım atmadı. Tam tersine dünya kadın hareketi ile ortak ruh ve direniş hattında buluşma mücadelesini büyütmeye devam ediyor. “Jin jiyan azadî” dünyadaki tüm kadınları özgürlük mücadelesine çekmeye devam ediyor. Evrensel bir mücadele günden güne büyüyor.