Dehaklara karşı özgürlüğe… (5) 2025-03-17 09:05:34        Newroz alanlarında direnişin ve umudun şarkıları    Gülistan Gülmüş   AMED - Halklar, kimlik ve özgürlük mücadelesinin sembolü olan Newroz’da, yıllardır dillerden düşmeyen şarkılarla bir araya geliyor. Alanlarda yankılanan ezgiler, direnişi, acıyı ve umudu dile getirirken, barış ve kardeşlik talepleri bu yıl da en güçlü şekilde haykırılacak.   Gözlerimi bir halkın kimliği, kültürü ve dili için verdiği derin, büyük bedeller ödenmiş mücadeleye açtım. Her yaş aldığımda dilimin neden önemli olduğunu, “Xwebûn” olmanın neden önemli olduğunu anlamaya başlıyordum.  Her yerde bir mücadele, bir acı, bir ağıt, bir sürgün vardı. Gerçekten büyük acılarla yaşam mücadelesi veren insanlar vardı, neler yaşadıklarına şahit oluyordum. Bunların hepsi sadece dilini kullandığı için, en temel hakkı olan dilini kullandığı içindi. Kürt olduğumu, olduğumuzu öğrendiklerindeki yüzlerindeki her çizgiyi her ifadeyi hala hatırlıyorum. Bunları bütün Kürtler yaşıyordu, dili için mücadele etmeyen Kürtler bile… Ancak tüm bunlara rağmen beni derinden etkileyen başka şeyler de vardı. Müthiş inatçı, boyun eğmeyen bir mücadeleye şahit oluyordum. Bu mücadele hep devam ediyor ve git gide büyüyordu. Bu mücadele özellikle özel günlerde açığa çıkıyor ve ben yine bunca zulüm, saldırı, katletme, kaybettirilmelere rağmen dimdik durup alanları terk etmeyen insanlara hayranlık duyuyordum. Bir halk nasıl olur da bu kadar acı çektikten sonra direnmeye devam ediyor diye gösterilen gayrete ve iradeye hayret ediyordum. Uzun uzun dalıp gidiyordum.   Newroz hazırlıkları başlıyordu   Bu özel günlerden biri de herkesin her yıl kuşkusuz sabırsızlıkla beklediği Newrozlar oluyordu. Mart ayına girdiğimiz andan itibaren herkes Newroz için, bayram için, heyecanlanan çocuklardaki heyecana benzer bir heyecan ile hazırlıklarına başlıyordu. Akrabalar birbirini arıyor bir dolmuş, bir minibüs ayarlıyor beraber gitmek için plan yapıyordu. Bazılarının özel aracı vardı, ama beraber gitmek çok farklıydı, Newroz alanına gidene kadar yolda şarkılar söylenir, zılgıtlar çalınır, sloganlar atılırdı. Herkes,  öncesine kıyafet ayarlıyordu, herkesin maddi durumu da yoktu. Geçen yıl Newroz’da birinin giydiği kıyafeti bir sonraki Newroz diğeri giyiyordu. Newroz’un diğer gün olacağı gece çocuklar aynaların önüne geçer kıyafetlerini giyerdi, alınlarına sarı kırmızı yeşil kurdelelerden yapılmış örgüleri başına takıyordu, yaşlı anneler, kadınlar kaftanlarını ütülüyor sabaha hazırlıyordu. Çocuklar kıyafetleri ile uyuyordu. Sabah erkenden kalkıp, “İro Newroze” deyip haykırıyordu.   Sürgün sanatçılar Newroz sabahı programlarda şarkı seslendiriyordu   Newroz sabahları ilk iş televizyonları açmak oluyordu, televizyonda istisnasız her yıl kendi dilinde şarkı söyleyerek dilinin mücadelesini veren sanatçıların Newroz’a özel çıktıları programda şarkıları çalıyordu. Sürgün sanatçılar memleketlerinden uzak, topraklarının, kültürlerinin şarkılarını seslendiriyor, konuştuklarında Newroz’u kutladıklarını söylerken toprakların olan özlemi ve bir gün mutlaka yeniden oraya dönecek olmaya dair umutlarını dile getiriyorlardı.  Ardından saat 10.00 sıralarına gelince herkes hazırlanıyor, o minibüs uzaktan kornalar ile gelir, “De zû bin em dereng neminin” deniyordu. Newroz’a gidiliyor, yolda şarkılar söyleniyor, zılgıtlar çalınıyor herkes birbirine, “Tû çi xweşik bu ye” diyordu. Alanlara resmen koşuluyordu, polisin araması bitmesi sabırsızlıkla bekleniyordu. Ve nihayet alanlara gidiliyor, her yıl herkesin ruhuna işleyen, herkesin acısını, öfkesini, mücadelesini haykırdığı o şarkılara eşlik ediliyordu, halaylar tutulmaya başlanıyordu. Komin bir toplumu böyle alanlarda görmek daha rahat oluyordu. Herkes şarkılara el ele tutuşarak eşlik ediyor, acıkan biri için kendisini tanımayan biri simit ve su alınıyordu.     Peki, hangi şarkılar çalınıyordu Newroz’da?   Çalınan bütün şarkıları sıralamam elbette mümkün olmayacak. Nereden başlasam bilemiyorum ama her yıl kuşkusuz ilk olarak özgürlük mücadelesinde yaşamını yitirenler için saygı duruşu ile başlanırdı. Daha sonra “Ey Reqib” marşı ile ardından Xelil Xemgin’in seslendirdiği ve Newroz’larda gelenekselleşmiş bir şarkı olan “Çerxa Şoreşe” şarkısı tek bir ağızdan haykırılırdı. Biri şarkılardaki cümleleri söyler ardından kitle aynı cümleyi tekrarlardı. Çoğu kez bu tekrarlamalarda kadınların duygusallaştığını görürdüm belki çocuğunu kaybetmişti, ya kardeşi ya da eşi cezaevindeydi ama ulusal kıyafetleri ile o da oradaydı.   Newrozlarda sahne alan sanatçılar kimlerdi?   Adnan Karim & Kani, Koma Dengê Azadî, Ala Umer, Mihemed Şêxo, Aram Tîgran, Meryem Îbrahîmpûr, Hesen Sîsawe, Agirê Jiyan, Tahsin Taha, Şarik Apo, Serhado, Koma Azad, Eyaz Yûsif, Ayşe Şan, Şahiya Stranan, Ezîzet Hemze Azer, Tahir Akreyî, Hozan Dilgeş, Ztay Zee Kurd, Necmedin Xulamî, Lalo Rencder, Adnan Kerîm,  Aynur Doğan, Tev Çand, Abdulwahid Zaxoyi, Erdewan Zaxoyi, Rekîş Seyranî, Nasir Razazî, Reşîd Sofî, Şivan Perwer, Mizgîn, Xelîl Xemgîn, Hozan Aydin, Sulbus û Tarî, Hesen Şerîf, Kawa, Koma Zerdeştê Kal, İlena Eliya, Armanc, Koma Berxwedan, Sosin, Xêro Abbas, Koma Rojhilat, Awazên Çiya, Agirê Jiyan, Hozan Serhat, Diyar, Koma Berxwedan, DJAso, DJYûsif, Kardeş Türküler, Koma Pel, Şivan & Gulistan, Aram Tîgran, Tîpa Dihokê ya Muzîkê, Koma Denge Azadi,  Loqman Rekanî, Farqîn Azad, Jêhat, Deniz Esmer, Brader, Şakir Akreyî, Şehrîbana Kurdî, Koma Amed, Xemgîn Bîrhat, Hasret Gultekîn,  Şemdîn,  Cewad Merwanî, Çar Newa, Kazım Koyuncu, Niyazi Koyuncu, Ayşenur Koliva ve daha aklıma gelmeyen birçok sanatçı Newroz’larda sahne almış ve alıyordu. Ne zaman ki sunucu sanatçıları sahneye çağırıyordu herkes elleri kızarıp terleyecek kadar alkışlıyordu.   Kawa’nın Newrozê şarkısı Newroz’un vazgeçilmez şarkısı   Kawa’nın “Newrozê” şarkısı yıllardır Newroz alanlarının değişmez şarkısı olarak kalıyor hafızamda. Öyle ki Newroz öncesi hazırlıklarda, Newroz’a katılım çağrısı yapan ve bildiri dağıtan otobüs ve minibüslerde de çalınan şarkılardan biri Kawa’nın “Newrozê” şarkısı oluyordur. Halklar bu sesi duyunca pençelerinden ellerini çıkarıyor, zafer işareti yapıyor zılgıtlar çalıyor, “Pîroz be” diye bağırıyordu.   Şehribana Kurdî’nin “Bıhar Xweşe” şarkısı da tıpkı Kawa’nın “Newrozê” şarkısı gibi rağbet görüyordu. Bu şarkı da, Newroz öncesinde hem hazırlıklarda ve de Newroz’da çalınan ve vazgeçilmeyen şarkılar arasında yer alıyordu.   Herne Peş, Roja Me, Keçe Kurda…   Alana girildiğinde ta uzaklardan Şehribana Kurdî’nin “Bihar xweşe nave te Newroz, Newroz” şarkısı duyulmaya başlıyordu. Koma Denge Azadi’nin, “Roj we be”, “Çaven me sond xwarine” şarkıları çok çalıyordu. Herkesin coşkuyla katıldığı ve bittiğinde, “Bir daha, bir daha” diye çığlık attığı şarkılardan biri de,  “Herne Peş” şarkısıydı. Serhado’nun Hozan Serhat’ın bestesi ile coverlanan şarkı çalıyordu, “Ez Kurdistanım”.  Koma Berxedan’ın “Roja me” şarkısı çalındığı esnada güvercinler uçuruluyordu.  Bir yıl, sanatçı Aynur Doğan’ın seslendirdiği, “Keçe Kurda”  şarkısı çok çalıyordu. Kadınlar bu şarkı ile bir araya geliyor, birlikte söylüyor coşuyorlardı. Şarkılar söylenirken adıma atılacak yer bulunamıyordu.   Agire Jiyan’ın Rehşan şarkısı ile bütünleşen Newroz   Agire Jiyan’ın şarkıları da Newroz’larda çok çalınıyordu. Özellikle Rehşan ve Helin şarkıları hem duygusal anlar yaşatıyordu hem de alandan, “Şehit Namirin” sloganları attırıyordu. Rehşan İzmir Kadife Kale’de, “Newroz kutlanacak… Lastikle olmasa bile, canımızla kutlanacak” diyerek bedenini saldırı ve katliamlara karşı ateşe vererek protesto etmişti. Dedim ya Newroz acıların haykırıldığı bir mekan özelliği de taşıyordu.   Newroz’da, ‘Zimane Kurdî’ şarkısı çalıyordu   Koma Zerdeşta Kal’ın seslendirdiği, “Zimane Kurdî” şarkısını herkes çok severdi. Bütün kız çocukları, Koma Zerdeşta Kal’ın en küçük üyesi olan Awesta’yı tanımak onunla şarkılar söylemek istiyordu.   Harunê Min ve Hemze şarkısıyla paylaşılan acılar   Tüm bu hareketli şarkıların yanı sıra özgürlük mücadelesinde yaşamını yitirenlerin anısına hüzünlü şarkılar da çalınarak acılar paylaşılıyordu. Brader’in, özgürlük mücadelesinde kaybettiği oğlu için bestelemiş olduğu, “Harune mîn” şarkısı dillerden düşmeyen ve mutlaka seslendirilen şarkılardan biri oluyordu. Yine Xelil Xemgin’in, “Hemze” şarkısı da Newroz’un ayrılmaz şarkıları arasında yer alıyordu.   Genç kitlenin Newroz şarkıları   Gençlerin ilgisini en çok çeken sanatçılar ve şarkıları da vardı. Bunlar Serhado, Koma Pel ve Ciwan Haco oluyordu. Serhado’nun, “Gulen Gülistanê”, Koma Pel’in “Werin Re” ve Ciwan Haco’nun neredeyse bütün şarkıları Newroz şarkıları listesinin başında yer alıyordu.   Halkları bir araya getiren şarkılar, ‘Dido’, ‘Ey Asiye’…   Newroz’larda barış ve kardeşliğin, körüklenen nefretin giderilmesi için Türk ve Laz sanatçılar da Newroz’da yer alıyordu. Kazım Koyuncu, Niyazi Koyuncu ve Ayşenur Koliva. Kürtler ve Lazlar inat ve direngenlik, kültüre bağımlılık bakımından birbirlerine çok benziyorlar. Dolayısıyla Newroz’da söylenen şarkılar da halkları hem çok duygusallaştırıyor hem de dayanışmayı büyütüyor. Kazım Koyuncu’nun “Dido”, Ayşenur Kolivar’ın “Ey Asiye” şarkısını Kürtler ve orada bulunan halklar tek bir ağızdan seslendiriyordu.   Hunergeha Welat’ın ‘Stranên Keziye Sor’ şarkısı Newrozlarda   Newroz aynı geleneklerle devam ediyor, birçok sanatçı yaşamını ya yitirdi ya da sürgün edildi. Ancak sanatına sanat koyan Kürt sanatçılar giderek alanlarını genişletiyorlar. Günümüzde Newrozlarda özellikle Hunergeha Welat’ın şarkıları damga vuruyor. Newroz’da geçen yıl ilk kez çalınan, “Stranên Keziye Sor” şarkısı büyük beğeni topladı. Bu yıl da kadınlar şarkıda geçen sözlerden biri olan, “Jin, jiyan, azadî” sloganını haykıracak.   JinMa, Ma Music’in Newroz şarkısı, ‘Newroz a azadî’   Bu yıl sanatçı Devrim Demir ve Baran Ertaş tarafından sözleri kaleme alınan, “Newroz a azadî” şarkısı Newroz şarkıları listesindeki yerini alacak.   Barış ve kardeşlik isteği   Newroz ateşi her yıl bir önceki yıldan daha fazla gürleşirken barışın olacağına dair inanç da yükseliyor. Halklar bir arada barış içerisinde yaşamayı umuyor ve bu yılki Newroz’da da barış ve kardeşlik taleplerini haykıracak.   Yarın: Newroz, anneler için yas, mücadele ve umut...