Öznur Değer

 

HABER MERKEZİ - Özgür basın geleneğinin televizyonculuk alanında ilk adımı olan Med TV’den bugüne, birçok kanal kapatıldı ya da baskıya uğradı. Yine de Kürt televizyonculuğu, bugün hala büyüyerek devam ediyor.

 

Kürt basınının bilinen yazılı tarihi, 19’uncu yüzyıla kadar uzanıyor. Onlarca gazete ve dergi yayını ile Kürt dilini geliştirmeyi önüne hedef olarak koyan Kürt basını, 90’lı yıllardan sonra ise Kürtlere yönelik kaybetme ve katletme politikalarına da ışık tutarak “özgür basın” kimliğini yarattı. Musa Anter’in katledilişinden bu yana mirasını devralan yüzlerce gazeteci “özgür basın” geleneğini sürdürüyor. “Hakikatin izinden gitme” kararlılığı ile bugüne gelen özgür basının 16 emekçisi de AKP-MHP iktidarının yargısı tarafından yaptıkları haberler gerekçe gösterilerek 16 Haziran’da tutuklandı.

 

16 Kürt gazetecinin tutuklanması akıllara, Osmanlı’dan Cumhuriyet tarihine ve 90’lardan bugüne Kürt basını ve özgür basının maruz kaldığı baskı ve şiddeti getirdi. Bizler de dünden bugüne Kürt ve özgür basın geleneğine dair bir derleme dosya hazırladık. Dosyamızın dördüncü bölümünde “özgür basın geleneğinin” önemli ayaklarından biri olan televizyonculuğu ele alıyoruz.

 

Özgür basında ilk televizyon: Med TV

 

Osmanlı’dan Cumhuriyet tarihine, oradan 90’lı yıllara kadar çok sayıda gazete çıkaran Kürtlerin ilk televizyon kanalı ise 15 Haziran 1995’te İngiltere’nin başkenti Londra’da Med TV adıyla kuruldu. İlk Kürt televizyon kanalı olma özelliği taşıyan Med TV’nin lisansı Türkiye’nin talebi üzerine 23 Nisan 1999’da iptal edildi. Yerine kurulan Medya TV de Fransa tarafından kapatıldı. Medya TV’nin kapatıldığı yıl Danimarka’da Roj TV yayına başladı. Roj TV nedeniyle Danimarka’ya yoğun baskılar yapan Türkiye, 2013 yılında kanalın kapanmasına neden oldu. Roj TV’nin ardından Nûçe TV ve Stêrk TV kuruldu.

 

Bunun yanı sıra TV geleneği şu an Belçika merkezli Medya Haber TV ve Kürtçe yayın yapan Stêrk TV ile yayıncılığını sürdürüyor.  

 

Özgür Gün TV 

 

2000’li yıllar özgür basın için, günlük gazetenin yanı sıra haber ajansları, Türkiye’den yayın yapan televizyonlar ve Kürtçe gazetelerin yayın hayatını en aktif biçimde sürdürmeye başladığı süreç oldu. Özgür Gün TV, Türkiye’de Kürtçe yayın için 23 Mart 2004 tarihinde RTÜK’e başvuran ilk yayın kuruluşu oldu. İki yıl sonra aldığı izin sonucu, 23 Mart 2006’da “Dergûşa Çandê” adlı Kurmancî lehçesinde bir kültür sanat programı yaptı. Daha sonra ulusal yayına geçen TV, 29 Ekim 2016’da KHK ile kapatıldı. Özgür Gün, ilk Kürtçe reklam ve beraberinde ilk Kürtçe belgesel yayınlayan televizyon kanalı oldu aynı zamanda.

 

Rojava’dan bir ses: Ronahî TV

 

Türkiye ve Avrupa’nın yanı sıra Rojava’da da özgür basın geleneği Celaded Bedirxan ve Apê Musaların izinde sürüyor. 2012 yılında Kuzey ve Doğu Suriye’nin Qamişlo kentinde yayın hayatına başlayan Ronahî TV, yayın hayatını Kürtçe ve Kürtçenin çeşitli lehçelerinde sürdürüyor. Yanı sıra TV, Arapça ve İngilizce de yayınlar yapıyor.

 

Çira TV

 

Çira TV, 14 Ağustos 2012 günü yayına başladı. Tüm yayınları Kürtçe olan kanal, ağırlıklı olarak Êzidîlik inancının tarihsel ve felsefi boyutlarını, Êzidî kültürünü, yaşamını konu alan programlara ağırlık verdi. Bununla birlikte Kürt dilinin gelişimi başta olmak üzere, Kürdistan’daki siyasal, sosyal, kültürel yaşam ve güncel gelişmeler de Çira TV’nin temel gündemi oldu.

 

Jin TV

 

Dünyada bir ilke imza atan ve yalnızca kadınların çalışma yürüttükleri Jin TV, 8 Mart 2018’de “Kadının sesi, yaşamın yüzü” sloganıyla yayın hayatına başladı. Yayın hayatı süren Jin TV’de çalışan kadınlar birçok başarıya imza atarak çeşitli ödüllere de layık görüldü. Televizyon, hem dünyada hem de Kürdistan coğrafyasında kadınların yaşamını ve mücadelesini eksenine alarak dilini örüyor. 

 

İlk çocuk kanalı: Zarok TV

 

Türkiye’de bir ilk olarak Kürtçe yayın yapan ilk çocuk kanalı Zarok TV, 21 Mart 2015'te yayın hayatına Diyarbakır’da başladı. Kürtçenin Kurmancî, Kirmanckî, Soranice lehçelerinde yayın yapan TV, 29 Eylül 2016'da KHK ile kapatıldı. İlk Kürtçe çocuk kanalının kapatılmasına yönelik oluşan ciddi kamuoyu tepkisi üzerine RTÜRK, 18 Kasım 2016’da kapatma kararını geri almak zorunda kaldı. Mücadele sonucunda yeniden yayın hayatına başlayan Zarok TV, Kürt çocukların en çok izlediği çocuk kanalı olarak varlığını sürdürüyor. Zarok TV, çocukların anadillerini öğrenmesi, konuşması ve kültürel faaliyet yürütmesine de ciddi katkılar sunuyor.

 

Yarın: Özgür basın geleneğinde haber ajansları