Ê yê ke vatî ‘Peynî do muhteşem bo’ hema zî vîrê ma de yê 2025-12-02 12:10:22   Şehrîban Aslan   AMED - Şaro ke waşt bajarê xo bi xo îdare bikero, hêrişan dir rî bi rî mend. Dimayê hêrişan qedexeyê vecîyayîşê teberî ame îlan kerdene. Serê nê ra 9 serrî derbas bîy. Pêwa heme hêrişan vengê “Çi beno wa bibo, peynî do muhteşem bo” yê Çîyageran bîyo sembol û tarîxê Şarê kurdî de ca girewt.   Çîyo ke 9 serrî verê qezaya Sûrî ya Amedî qewimîya, tenya nîşaneyêko tewr verbiçim ê ablûqakerdişê qeza nêbi, la eynî wextî de nîşaneyê sîyasetê nimitişê raştîye bî. Bi qedexeyê vecîyayîşê teberî yê aşman, padayîşê kuçeyan û ablûqakerdiş, dewletê hewl daye ke hedîseyê ke Sûr de qewimênê binimnê. Eşkerayîya fermî raştîye ra qut bîne û mesûlîyetê wêrankerdişî, binpaykerdişê heqê cuye û wêrankerdişê roşnîya tarîxî ameybî nimitiş.   Qezaya Sûrî ya Amedî de ewilîtaxê Alîpaşa û Lalebeyî bi awanîya meclîsê weşîye û cuya komînalî dest pêkerde. 5ê hezîranî de verê weçînayîşê 7ê hezîrane mîtîngê HDP yê Amedî de teqîyayîş qewimîya. Dimayê nê Pirsûs de teqîyayîş virazîya. Pirsûs de 33 kesî dinyaya xo bedelnayî. Şar hemverê nê hêrişan de bêveng nêmend û 14ê tebaxe de îdareyê xoserî îlan kerd. 19ê tebaxê 2015ine hemserekê Sûrî ameybî destbendkerdiş û tepiştiş. Dimayê nê qedexeyê rojeke, di roj û hîrê rojan ameybî kerdiş. Hemverê taxan hêriş ameybî kerdiş. Taxê ke hêrişî ameybî kerdiş û keyeyê tarîxî yê şarî ameybî wêrankerdiş.   Berxwedana Karker   24ê tebaxê 2015ine Murat Gunduz (Berxwedana Karker) yê 21 serre şarî reyde çalakîyan de bi, bi guleyê polêsan ê taxa Saraykapî de dinyaya xo bedelnaye û nê xoverdayîşî de yewine keso ke ame qetilkerdiş bi.   Destpêkerdişê qedexeyan   Walîtîya Amedî bi hawayêko fermî qedexeyê yewine 6-16ê êlûle 2015ine de îlan kerd. La çiqas verê nê qedexeyî ameybî îlankerdiş û nêkewtê dayeyî fermî. Kuçeyî bi keyfî ameybî padayîş, pêrodayîş qewimîyayîne.   Dimayê qedexeyan rêça hêrişê ke bi destê polîs û leşkeran ameybî kerdiş, ameyîne dîyayîş. Dêsan ser nuşteyê nîjadperestî ameyîne nusnayîş, gule dêsan ser o rijnayîne, cinî û tutê kêneyî kuyayîş werdêne û desteştiş înan rê ameyîne kerdiş.     ‘Ma tîya yê’   Şar kuçeyan pawit û nobede girewt. Rayîrşîyayîş û çalakî viraşt. Aşma êlûle ra nobetê şewe dest pêkerd. Pêwa heme hêrişan şar bê qalxanê gane û bi çalakîya vengvetişî vatî “Ma tîya de yê”.   Awankerdişê cuya komun   Hukmatî hêrişê îradeyê şarî kerd û şar hemverê nê de kewt têgêrayîş. Xendekî kolnayî û barîkatan awan kerdî û nêwaştî polîsî bêrê mîyanê taxan. Cuyêka komune Sûr de ameye awankerdiş û werdê xo zî barîkatan ser o werdî. Şar têhet de nobete girewt. Dimayê ke Murat Gunduz dinyaya xo bedelnaye, şarî ware ver nêda.     Qedexeyê yewine yê fermî   Dewlete qedexeyê fermî yê yewine 6ê êlûle 2015ine de îlan kerd. Qedexeyê yewine de 8 polîsî birîndar bîy û 2 zî dinyaya xo bedelnabî.   Hîrê kesî ameyî qetilkerdiş   13ê êlûlî de qedexeyêko bîn ê vecîyayîşê teberî ame îlankerdiş. 10ê teşrîna verêne 2015ine de qedexeyê vecîyayîşê teberî de polîsan çekê giranan şuxulnayî. Roja yewine de taxa Fatihpaşa de Halîl Tuzulerk û cinîya digane ke nameyê aye nêame zanayîş ameyî qetilkerdiş, roja dîyine de Hêlîn Şena 12 serrî ameye qetilkerdiş.     Xeylêk çalakî ameyî viraştiş   Semedê xoverdayîş û têkoşînê Sûrî her taxê Amedî ra piştîdayîş ame. Tenya Amed nê, bajarê cîyayan ra şar ameyîne û waştêne wayîrê Sûrî vecîyê û xeylêk çalakî viraştî.   Dişminîyê hemverê cinîyan   Qedexeyê hîrêne yê vecîyayîşê teberî de 5 tutî birîndar bîy. Leşkerî semedê piştîdayîşê polîsan tewrê operasyonan bîy. Pêrodayîşan de 22 leşkerî û polîsî dinyaya xo bedelnayî. Roja hîrêne de YPSîyijan semedo ke sivîlî zîyan nêvînê pêrodayîşî ra xo peyser antî. Dimayê nê JOH û POH eşt keyeyan ser. Desteştişê cinî û tutê kêneyan ker. Dêsan ser o nuşteyê cinsperestî ameyî nusnayîş. Keyeyan zîyanêko gird dî. Polîsan 6ê teşrîna peyêne 2015ine de pêwa ke qedexe çin bî, taxê Savaş, Dabanoğlu û Hasırlı kerd binê ablûqa. Bi seyan welatijan verê xo da Sûr. Endamê YPS û şar nêwaştî polîsî bêkewê ware. Mîyanê mê kesê ke xover dayîne Ferhat Dogru (Avesta) zî bi.   7ê teşrîna peyêne de Ferhat Dogru ke hema 21 serre bi hetê polêsan ra ame birîndarkerdiş. Cinîyan û şarî Ferhat Dogru bi zor girewtî û berdî nêweşxane. La Ferhat Dogru pêwa heme hewldayîşî dinyaya xo bedelnaye.     Tahîr Elçî ameye qetilkerdiş   28ê teşrîna peyêne 2015ine de semedê protestokerdişê hêrişan verê Mînareta Çarlingî de Baroya Amedî eşkerayî daye. Serekê Baroyî Tahîr Elçî uca de ame qetilkerdiş.   Qedexeyê 9 rojan   2yê kanûna 2015ine de qedexeyê 9 rojan ame îlankerdiş. 10ê kanûne de qedexeyê 17 saetan ame wedaritiş û Mizgîn Koçyîgît ke waştêne qeza ra vecîyo Meydanê Berê Koyî de ameye qetilkerdiş. Eynî wextî de Çekvar Çubuk ke 17 serre bi, verê Mektebê Suleyman Nazîf de ame qetilkerdiş.     Rozerîn Çukur ameye qetilkerdiş   Seranserê aşma kanûne de tanqî neqlê bajarî bî. Yewîneyê neweyî kerdî Sûr. 8ê çeleyê 2016ine de Rozerîn Çukura 16 serrî nêzdîyê Mektebê Suleyman Nazîf de ameye qetilkerdiş. Roja 54ine ya xoverdayîşê Sûrî de hêzê dewlete hemverê YPSîyijan tanq, top, çekê giranî, hewan û bi helîkopteran hêriş kerd. Pêwa nê hêrişan xoverdayîşê 103 rojan dewam kerd.   Hemverê pêro hêrişan xover da   Bi desine rey vatî, “Operasyonê Sûrî peynî bî”. Roza, Zozan, Rozerîn, Şînda, Berîtan, Çîyager, Rêber, Alî, Sînan, Hogir, Mahsum û xeylêk bînî hemverê îmkanê dewlete de têkoşîn kerdî. Mîyanê 27ê çele-3ê sibate de taxa Sûrî de qedexeyê 8 rojan ame îlankerdiş. Nê tarîxî de bi desine rey erzîya taxan ser û hêrişê şarî ameyî kerdiş. Peynîya xoverdayîşê 4 aşman de, Cîhat Turkan (Çîyager) ke berpirsîyarê Sûrî bi û Mahsum Gurkan, Sînan Duman, Dîlber Bozkurt ey reyde pîya xoverdayîş domnayî. 7 YPSyijî heta peynî teslîmîyet qebûl nêkerd û semedê pawitişê Sûrî bi xoverdayîş dinyaya xo bedelnayî.     UNESCO bêveng mende   Dimayê 103 rojan yê ke vatî, “Ma Sûr de Toledo virazenê” dest bi helwdayîşê xo kerdî. Taxê qedexekerdeyî rijnayî. Talan kerdî. Heme kuçeyî serûbin kerdî. Tarîx ra dûr vistî. Alayê tirkan daliqnayî. Pêwa nê talanî UNESCO ke Sûr kerdibi lîsteya mîrasî, bêveng mend.