Li Kurdistanê bermahiyên dîrokî li ber hilweşînê ne 2025-09-23 09:02:37   WAN - Keşîxaneya dîrokî ya Dêr Meryem ku li deşta li gundê Araz ê navçeya Payîzava ya Wanê û li kêleka Çemê Norduzê hatiye avakirin, me dibe rêwîtiyek dîrokî, lê li gel vê bedewiya wê dêra ku terkî qedera xwe hatiye kirin  mirov xemgîn dike.   Keşîxaneya dîrokî Dêr Meryem ku li deşta gundê Araz ê l navçeya Payîzava  ya Wanê û li kêleka Çemê Norduzê hatiye avakirin,tê gotin ku manastirek 365 odeyî bûye, lê îro tenê nêzîkî 20 ode mane. Pencere û girêdana labîrentî ya odeyan taybetmendiyên mîmarî yên berbiçav in. Her çend dîroka rastîn a avakirina manastirê nayê zanîn jî tê gotin ku ji hêla Surp Partogîmeos ve di dema mîrektiya Ermenî ya Vaspura de hatiye avakirin. Her wiha tê gotin ku Dêr Meryem bi 365 odeyan hatiye avakirin, ku her roja salê temsîl dike.   Riya ber bi Dêrê   Di rêya ber bi dêrê de, piştî ku rê diqede, em piştî nêzîkî saetekê bi meşê digihîjin keşîşxaneyê. Çemê Norduz di rê de bi me re ye. Ahenga bêhempa ya xwezayê û giyayên zerbûyî bi hatina payîzê re şahiyek dîtbarî pêşkêş dikin. Ava şîn a kûr a çem bi xwezayê re di ahengek bêkêmasî de ye. Dema ku em li ser rê dimeşiyan, me bêdeng guh didan xwezayê. Dema ku me li peyzajê dinihêrî, me meraq dikir ku Dêr Meryem çawa ye û em ê kengî bigihîjin keşîşxaney li ser piyan e, bibînin. Dema ku me xirbeyên keşîşxaneyê li dawiya geliyê dît, me nikarîbû heyecana xwe kontrol bikin. Meşa meku bi lez û bez berdewam dikir, hema bêje bêyî rawestan, hîn bêtir leztir bû. Em bi lez û bez ji pira kevin a ku ber bi keşîşxaneyê ve diçû derbas bûn. Em dema ku ji keşîxaneyê veqetiyan û vegeriyan me ferq kir ku pira di bin xeteriya hilweşînê de ye.     Me dest dida dîrokê…   Dema ku em li her odeya keşîşxaneyê ya ku xuya bû geriyan, me heyecanek cuda hîs kir, lê dîtina çalên ku ji hêla nêçîrvanên xezîneyan ve hatine kolandin û terikandina avahiyek wusa efsûnî ji qedera wê re, me bi hestek xemgîniyê tijî kir. Me dest didan dîrokê û me dîrok hîs dikir. Her kevirê ku me didît heyecanek bêhempa dida me. Dema ku me rewşa terikandî û wêrankirî ya keşîşxaneyê dît, di hişê me de pirsek derket holê: "Ger ev avahî li Kurdistanê nebûya, gelo ew ê bi vî rengî ji qedera xwe re bihata hiştin?"   Rîsê ku li dîwaran daliqandî ne   Li yek ji beşên mayî yên keşîşxaneyê, me dît ku ta û terîşên rengîn ên ku bi dîwaran ve daliqandî hebûn. Ev beş ji yên mayî yên avahiyê cuda bû. Dibe ku keşîşxane di destpêkê de avahiyek bû ku heta wêderê berdewam kiriye, dîwar winda bûne, an jî dibe ku ev avahiyek cuda bû. Dibe ku em qet nezanibin ka ev çawa çêbûye. Lê belê ta û terîşên daliqandî nîşan didin ku xelkê herêmê ev der wekî cihekî pîroz hesibndiye. Li gorî kevneşopiyê, malbat, nemaze yên bêzarok, ji keriyê mirîşkên xwe dîkek danîne vêderê  û ji bo zarokên wna çêbibin dua dikirin. Dîkê serjêkirî didan kesê yekem ku di rêya vegerê de rastî wan dihat. Dema ku zarokên wan çêdibûn, navê keçên xwe Meryem û navê kurên xwe jî Îsa datanîn.   'Dêr Meryem bi xeteriya tunebûnê re rûbirû ye'   Mîna gelek avahiyên dîrokî yên li Kurdistanê, Dêr Meryem jî ji ber terikandin, paşguhkirin û wêrankirina wê ji aliyê nêçîrvanên xezîneyan ve li ber tunebûnê ye. Li gorî agahiyên ku me bi dest xistine, tê bawerkirin ku gorên Qiralê Ermenî Dîrtad IV û jina wî lê ne. Li gorî hin gotinan, di sedsala çaran de wekî nexweşxaneya cuzamê hatiye bikaranîn. Gotineke din a kevneşopî dibêje ku St. Hripsime, ku di veguherandina Ermeniyan bo Xiristiyaniyê de roleke girîng lîstiye û ku civatek jinan li vê keşîşxaneyê maye û ku ew carekê keşîşxaneyek jinan bû.   Veger   Em ji keşîşxaneyê derketin, ji ber terikandina cihekî ewqas dîrokî û asta wêrankirina wê xemgîn bûn. Em di rêya ku em hatibûn re vegeriyan. Gavên me êdî ne wekî yên ber bi keşîşxaneyê ve bûn. Ew hêdîtir, bêserûbertir bûn. Em hîn jî di geliyekê de bûn ku ji aliyê çiyayan ve hatibû nixumandin. Vê carê, me çend navber dan û gavên me girantir bûn. Çemê ku li milê me yê rastê diherikî hîn jî aram bû.