teyit.org, artan kara propaganda ve yanlış içeriğe karşı uyarıyor 2019-03-27 09:00:25   Dilan Babat   ANKARA - Medya ve sosyal medyadaki şüpheli bilgilerin doğruluğunu inceleyen bağımsız platform teyit.org, seçim dönemlerinde “mülteci ve göçmenler”, “seçim güvenliğinden şüphe”, “adayların montajlanan görüntüleri”, “komplo teorileri”  ve “asimetrik propaganda” başlıklarında sahte haberlerin toplandığını belirterek, uyarıda bulundu.    31 Mart yerel seçimlerine sayılı günler kala başta televizyon olmak üzere medyada ve çok sayıda sosyal içerik üreten platformda, yalan haber içeriği artıyor. İktidarın söylemleri dışında hiçbir söylemin medyaya taşınmadığı bu süreçte kara propaganda da giderek meşru bir hal alıyor. Seçimler yaklaşırken, yalan haber ve doğru olmayan görsellere karşı “Şüpheli bilgileri inceleyen doğrulama platformu-teyit.org” uyarıda bulundu.    ‘Hakikate ihtiyaç duyduğumuz zamanlarda oluşumu başlattık’   Medya ve sosyal medyadaki şüpheli bilgilerin doğruluğunu inceleyen ve bağımsız bir platform olan teyit.org, 2016 yılının ilk aylarında kuruldu. Yayın hayatına Ekim 2016’da başlayan Platform, kuruluşuna dair şu bilgileri paylaştı: “2016 ABD başkanlık seçimleri ve İngiltere’de Brexit referandumu sırasında daha çok ihtiyacı hissedilen, gerçekliğin, doğru bilginin artık net olarak seçilemediği ‘hakikat sonrası’ dediğimiz bir dönemde ortaya çıktı denilebilir. ABD ve İngiltere özelinde verilen örnekler dünyada apaçık teyit benzeri platformların sayısının ve öneminin arttığı süreçler. Türkiye’de ise 2013 Gezi Parkı olayları, ardından 2015 sonrasında yaşadığımız birçok silahlı saldırı, patlamalar, bunu takip eden dönemde 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sırasında sosyal medyada yanlış bilginin hızla yayıldığına şahit olduk.   ‘Doğru bildiğimiz yanlışların sayısı oldukça fazla’   Türkiye’de yaşanılan bu süreçleri ‘kriz anları’ anları olarak nitelendirdik. Kriz anlarında bilgi kirliliğinden kaynaklı içeriği doğrulatmaya ihtiyaç var. Bunun yanında ‘doğru bildiğimiz yanlışların’ sayısı oldukça fazla. Şehir efsanelerinden gündelik politikaya, karşımıza çıkan ve internet kullanıcılarının yanlılıklarından dolayı kolayca inanmayı seçtikleri yanlışları araştırıyoruz. Teyit, sosyal fayda ile hareket eden bir sosyal girişim bir yandan da. Kurucumuz Mehmet Atakan Foça’nın deyişiyle insanlarda şüphe kasının çalışmasını sağlıyoruz. Bunun Türkiye’deki medya okuryazarlığını geliştirmesini sağlaması amacıyla hareket ediyoruz.”    ‘Türkiye’deki medya belirli sermaye odaklarının elinde’   Şu an medyanın “tek sesli” olduğunu ama bunun öncesinde medyanın yavaş yavaş tek dilliliğe doğru gittiğini kaydeden Platform, Türkiye’de medyanın belirli sermaye odaklarının elinde toplandığını aktardı. Dünyanın her yerinde ulusal düzeyde yayın yapan medya kuruluşlarının arkasında bir sermaye olması gerektiğinin bir gerçek olduğunu ancak burada üzerinde durulması gereken noktanın “sahte haber” yapılması ve sahte haberin medya tarafından yayılması olduğunu kaydeden Platform, “Teyit, ABD’deki Poynter Enstitüsü’ne bağlı Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı’nın (International Fact-Checking Network) bir parçası. Bu, şu an dünyada bizim gibi işleyen 67 benzer organizasyonla birlikte Teyit’in yayımladığı analizlerde kafasına göre değil, belirli ilkeler doğrultusunda hareket ettiği anlamına geliyor. Teyit, herhangi bir siyasi tartışmanın tarafı olmadan haberlerin kanıtlanabilir gerçeklerini sunuyor” ifadelerini kullandı.    ‘Türkiye, sahte habere maruz kalan 37 ülkeden biri’   Sosyal medya kullanıcılarının özellikle şüphe duyduğu haberleri gönderdiği Platform, seçim süreçleri gibi dönemlerde Türkiye’deki kutuplaşmanın çok daha net bir şekilde görüldüğünü aktardı. Oxford Üniversitesi Reuters Çalışma Enstitüsü’nün 2018 yılı Dijital Haber Raporu’na göre, Türkiye sahte habere en çok maruz kalan 37 ülkeden biri.  Yine Türkiye, Açık Toplum Enstitüsü tarafından yayınlanan 2018 Medya Okuryazarlığı Endeksi’nde Makedonya’nın ardından sondan birinci sırada yer alıyor. Ülke olarak sahte habere direncin oldukça düşük olduğunu belirten Platform, “Bunun sebepleri de söz konusu raporlarda ‘kutuplaşma’ olarak belirtiliyor” dedi.   ‘Medyadaki haberlerin güvenirliliğinden şüphe ediliyor’   Türkiye’de medya kullanımı üzerine bir anket yapan Platform, anketten çıkan sonuçlara ilişkin şunları aktardı: “2018 yılında bir araştırma projesi yürüttük. Ankete dayalı araştırma tekniğinin kullanıldığı çalışmada, bin 500 kişi ile görüşmeler yapıldı. Uygulanan anket, Türkiye’deki medya kullanıcılarının takip ettikleri medya araçlarını, haber türlerini, haberleri hangi kaynaklardan ne sıklıkla takip ettiklerini, haber kaynaklarına ne kadar güvendiklerini ölçmeyi amaçladı. Bunun sonucunda gördük ki insanlar artık haberi sosyal medya üzerinden takip ediyorlar. Çünkü insanların haberleri televizyondan takip edecek zamanları yok. Çalışmanın anketine katılanların yüzde 20’si haberleri takip etmemelerinin sebeplerinden birinin de ‘yalan/yanlış haberlerin olması ve haberlerin doğruluğuna güvenmeme’ olduğunu belirtti. Yani toplumun çeşitli kesimlerinden insanların önemli bir kesimi medyadaki haberlerin güvenirliğinden şüphe duyuyor. İnternet kullanım oranının artması ile bu şüphenin de arttığını gördük. Karşılaştığımız bir diğer veri de Türkiye’de internet kullanıcıları arasında en sık kullanılan teyit yönteminin bir haberi farklı kaynaklardan okumak olduğuydu.”   ‘Facebook’un Türkiye’deki üçüncü haber doğrulama platformuyuz’   İnsanların, TV kanallarına, sosyal medyaya bakış açıları ile sosyal medya kullanımının kişilere göre değişkenlik gösterdiğini belirten Platform, “Bize Facebook ya da Twitter’dan gelen ihbar konuları çok farklı olabiliyor. Örneğin Twitter kullanıcıları arasında söylediğiniz gibi bir ortam yok. Çünkü oranın kitlesinin profili dünya genelinde daha sola yakın ve gençlerden oluşuyor. Facebook ise tam tersi. O nedenle bizim Twitter’da ‘Bundan şüphe duyuluyor mu?’ dediğimiz bir sahte haber çoktan kapalı Facebook gruplarında ya da whatsapp gruplarında kendisine ait yankı fanuslarında yer bulmuş ve yayılmış olabiliyor. Bazen çok erken davranıp yayımladığımız yanlış bir bilgi konvansiyonel medyada tekrar tekrar haber olarak paylaşılabiliyor. Buradaki etkimizi yakından takip ediyoruz. Facebook’un Türkiye’deki üçüncü taraf haber doğrulama platformu olarak çalışıyoruz. Bu şu demek oluyor, bir haber sitesi bizim teyitlediğimiz haberin yanlışını paylaştığında bunu Facebook sisteminden ‘asılsız’ olarak işaretliyoruz ve bunun sonucunda haber platformlarına/ajanslarına bir bildirim gidiyor” diye belirtti.     ‘24 Haziran seçimlerinde 44 yanlış bilgi teyit edildi’   İnternet kullanıcıların seçim dönemlerinde karşılaştıkları her içerik tipine şüphe ile yaklaşmaları gerektiğine dikkat çeken Platform, 24 Haziran Genel Seçimleri döneminde teyit.org’ta yer alan 44 yanlış bilginin teyit edildiğini aktardı. Platform, “İnternet sitemizden söz konusu seçimle ilgili yayımladığımız sahte haber karnelerini kullanıcıların okumasını tavsiye ediyorum. Bu tecrübemizden yola çıkarak seçim dönemlerinde, sahte haberlerin ‘mülteci ve göçmenler’ , ‘seçim güvenliğinden şüphe’, ‘adayların montajlanan görüntüleri’, ‘komplo teorileri’  ve ‘asimetrik propaganda’ başlıklarında toplanabileceğini söyleyebiliriz. 11 kişilik ekibimiz ve stajyerlerimizle 31 Mart’a yaklaştığımız şu günlerde an be an gündemi yakından takip ederek yanlış bilginin yayılmasının önüne geçmek için çaba gösteriyoruz” diye ekledi.