Kadının Toplumsal Sözleşmesi hazırlanıyor! 2024-01-26 09:07:12     Rojda Aydın   HABER MERKEZİ - Kuzey ve Doğu Suriye’de onaylanan Toplumsal Sözleşme'yi değerlendiren Kadın Komitesi Başkanı Adalet Ömer, sözleşmenin kadın haklarını garanti altına aldığını belirterek, kadınlar için bir Toplumsal Sözleşme için hazırlık yaptıklarını söyledi.    Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi Meclisi, 12 Aralık 2023 tarihinde gerçekleştirdiği toplantısında Toplumsal Sözleşmeyi onayladı. Meclis’in 90’ıncı olağan toplantıda onaylanan Toplumsal Sözleşme’de önemli maddeler yer alıyor.    Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Komitesi Başkanı Adalet Ömer, Toplumsal Sözleşme’ye ilişkin JINNEWS’in sorularını yanıtladı.    “Anayasalar iktidarların çıkarları doğrultusunda yazılıyor, halkın çıkarlarına göre değil. O anayasalarda toplum yok.”   * Bize öncelikle biraz Toplumsal Sözleşme’nin ayrıntılarından söz eder misiniz, ne amaçlandı?   Bu toplumsal Sözleşme’nin amacı; Suriye’de devrimin başlamasından bu yana Kuzey Suriye’ye yönelik iktidarlar kendi çıkarlarına göre hareket etti. Biz de kendi bölgelerimizde örgütlülüğümüzü sağlayabilirdik. Bu esas üzerinden komünlerimizi nasıl oluşturabiliriz diyerek kendimizi örgütleyebiliriz dedik. Ancak haklarımızı nasıl garanti altına alabileceğimize ilişkin bir Toplumsal Sözleşme’ye ihtiyacımız vardı. Şimdi tüm ülkelerin anayasaları var. Bu anayasalar demokratik değil. Anayasalar iktidarların çıkarlarına göre yazılıyor, halkın çıkarlarına göre değil. O anayasalarda toplum yok. Bu egemen sistemler kendi çıkarlarına göre toplumun nasıl hareket etmesini istiyorlarsa anayasa ve kanunlar da buna göre oluyor.    Demokratik sistem ihtiyaç   Kuzey ve Doğu Suriye’de toplum ve tüm bileşenler olarak oturup geleceğimizi nasıl inşa edeceğimize, kaderimizi nasıl belirleyeceğimize ilişkin oturup konuşmaya, yazmaya ihtiyaç vardı. Toplum, ulus, inançlar, dinler birlikte bölgemizin hakikati ekseninde nasıl yaşayabiliriz konularını konuşmaya ihtiyaç vardı. Çünkü var olan sistem demokratik değildi. İktidarcı ve hegemonikler. Bu yüzden de demokratik sistemlere ihtiyaç var. Bu temel üzerine Özerk Yönetim sistemi inşa edildi. Toplumun iradesi esas alındı, bunun üzerine inşa edildi. Tüm bileşenler yer aldı. Çünkü ulus devlet sistemlerinde birçok kültür yok oldu. Sorunlar var, şimdi yaşanan savaşlar, Orta Doğu’da şuan  yaşadığımız kaos, yani tüm sorunlar mevcut sistemden kaynaklı ve bu var olan sistem toplumların hakikatine göre değil.     “Toplumun ihtiyaçlarına göre 2023 yılında geniş katılımlı oturumlar yapılarak kimi maddeler eklendi. Bununla 134 madde oldu. Önce 96 madde idi. Bu maddelerin tümü de toplumun çıkarları temelinde.”   Dışarıdan getirilmiş bir sistem var   Toplumlar ulus devlet sistemlerini yazmış değil. Dışarıdan getirilen ve topluma dayatılan bir sistem var. Devletlerin çıkarlarına göre Orta Doğu’da inşa edilmiş. Bölge nasıl parçalandı, uluslar nasıl parçalandı, savaş ve çatışmalar uluslar ve inançlar arasında nasıl çıkarıldı, tüm bunları Orta Doğu’ya baktığımızda görüyoruz. Sorunlar demokratik olmayan sistemden kaynaklı. Bu yüzden diyoruz ki Orta Doğu toplumunun demokratik sisteme ihtiyacı var. Kuzey ve Doğu Suriye’de demokratik sistem temelinde özerk yönetim ve demokratik ulusla ilk kez Orta Doğu’da bölgenin hakikati, kültürü ve tarihi esas alınarak bir sistem inşa edildi. Bu yüzden de tüm toplum bunu heyecan ve sevinçle karşıladı, katılım sağladı.    Toplumun ihtiyaçlarına göre maddeler eklendi   Bu yüzden de Toplumsal Sözleşme, dönemin ihtiyaçlarına göre yazıldı. Ancak bazı bölgeler yavaş yavaş özgürleşiyor ve sistem yayınlaşıyor. İhtiyaçlar ortaya çıkıyor. Bu yüzden de zaman zaman ihtiyaçlar temelinde değişimler yapılıyor. Toplumun ihtiyaçlarına göre 2023’te komiteler tekrar bir araya gelerek bazı maddeler ekledi. Bu temelde 134 maddeye çıktı. Önce 96 madde idi. Bu maddelerin tümü toplumun ihtiyaçları temelinde. Çünkü artık toplum yazıyor. Bir ulus yazmıyor. Kuzey ve Doğu Suriye ekseninde toplandı. Birçok toplantının ardından halkla da toplantılar yapıldı, halkın önerileri oldu. Bu önerilerle komiteler oturdu, öneriler tek tek tartışıldı. Ardından da onaylandı. Bu Temelde 2023 Aralık ayında Toplumsal Sözleşme onaylandı.    Kadınlar için özgün Toplumsal Sözleşme hazırlanacak   “Kadınların hakları Toplumsal Sözleşme’de garanti altına alınıyor. Bu temelde Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Meclisi oluşturulacak.  Bu meclis kadınların sorunlarının çözümü, kadın bilincinin geliştirilesi, demokratik ilkelerin hayata geçirilmesi, özerk yönetimde, toplumda devrimin nasıl korunacağından sorumlu olacak. Aynı zamanda da bu kadınlar için özgür bir Toplumsal Sözleşme hazırlanacak.”   * Toplumsal Sözleşme toplumu ve kadınları nasıl etkileyecek?   Tarihte birçok devrim gerçekleşti. Fransız Devrimi, Sovyet Devrimi, Vietnam ve daha birçok devrim gerçekleşti.  Bu devrimlerde kadınlar rollerini oynadı. Devrimlerde kadınlar vardı. Ancak o kadar emek ve mücadeleden sonra haklarına kavuşamadılar. Ne özgün örgütlülük, ne ideolojilere re de felsefeleri vardı.  Kadınlar birçok bedel verdi. Ancak sonuçta başaramadılar. Yani haklarını alamadılar. Bu yüzden de Kuzey ve Doğu Suriye’deki devrim ile tarihte gerçekleşen diğer devrimler arasında fark var. Rojava Devrimi’nde kadınlar kendini örgütleyebildi. Genel içerisinde de yer alıyorlar ama kendi renkleriyle örgütleniyorlar. Kendi sistemlerini oluşturdular. Farklı bir siyaseti var. Askeri alanda YPJ, toplumsal alanda Kongreya Star var. Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Meclisi var. Burada bir çok kurum, harekette siyasi partilerde kadınlar var. Bu farklılıktan dolayıdır ki kendi ayakları üzerinde duruyor. Rojava Devrimi kadın rengi ile tanındı. Bir ideolojisi var. Bu yüzden Toplumsal Sözleşme kadınlar için önemli. Suriye ve Orta Doğu’daki kanunlarda kadın hakikatini yansıtan, haklarını garanti altına alan bir şey yok. Var olan kanun ve anayasalar topluma hizmet etmiyor bu yüzden Toplumsal Sözleşme kadın ve toplum için önemli. Çünkü resmi olarak kadınların haklarını garanti altına alıyor. Bu yüzden de hem temel ilkeler hem de özgürlük ve haklar konusunda maddeler var. Kadınlar için özel maddeler konulmuş. 25 ve 26’ncı maddeler özel olarak kadınlar için konulmuş. 25’inci madde “Kadın özgürlüğünün teminatı her iki cinsin özgürlüğündedi" diyor. Şiddet ve kadın istismarı suç olarak ele alıyor. Toplumsal Sözleşme tüm bileşenlerin haklarını kapsıyor. Hangi kültür, inanç, din, ulus olursa olsun hepsinin haklarını kapsıyor. Devletlerin anayasalarında böyle bir şey yok. Kadınlar sadece ev ve çocuklar için görülüyor, özel bir statüleri yok. Bu yüzden bu kadar mücadele, direniş, emek ve bedel verildi. Kadınların hakları Toplumsal Sözleşme’de garanti altına alınıyor. Bu temelde Kuzey ve Doğu Suriye Kadın Meclisi oluşturulacak. Bu meclis kadınların sorunlarının çözümü, kadın bilincinin geliştirilesi, demokratik ilkelerin hayata geçirilmesi, özerk yönetimde, toplumda devrimin nasıl korunacağından sorumlu olacak. Aynı zamanda da bu kadınlar için özgür bir Toplumsal Sözleşme hazırlanacak.   “Bazı maddelerde Kürt, Asuri, Süryani halklarının kendilerini özgün olarak örgütleyecekleri yer alıyor. Komünlerde olsun meclislerde olsun özgün örgütlülükleri olacak. Yani tabandan tavana kendilerini örgütleyecekler. Bunun dışında farklı örgütlülüklerini yapabilirler, dil ve kültürlerini geliştirebilirler.”   * Acaba bu sözleşme Kuzey ve Doğu Suriye’deki tüm bileşenler için mi? Eğer böyle ise toplumun gelişimini nasıl etkiler? Yine bileşenlerin birlikteliğini nasıl etkiler?   Suriye Anayasası’nda bileşenler arasında birçok adaletsizlik, eşitsizlik vardı. Ancak kürt halkı kendi diliyle dahi konuşamıyordu. Bu yüzden de bu sözleşmede 3 dil esas alındı. Araqça, Kürtçe ve Süryanice. Bazı maddelerde Kürt halkının, Asuri ve Süryani halkının kendini özgün bir şekilde örgütleyeceğine ilişkin maddeler var. Komünlerde olsun meclislerde olsun özgün örgütlülükleri olacak. Yani tabandan tavana kendilerini örgütleyecekler. Bunun dışında farklı örgütlülüklerini yapabilirler, dil ve kültürlerini geliştirebilirler. Bu gibi şeyler var Toplumsal Sözleşme’de. Bir bileşen başka bir bileşene kendi dinini dayatamaz. Toplumsal Sözleşme’de böyle belirtilmiş. Bir ulusa mensup olanlar isterse kendi partilerini kurabilir, düşüncelerini  ifade edebilir, yine komün ve kooperatiflerde de aynı şekilde. Kendi akademilerini açabilirler. Bileşenlerin kendi hakları için bazı maddeler de yazılmış. Diyebiliriz ki iktidarcı sistemlerin anayasaları ile sözleşmemiz arasındaki fark böyle. Çünkü toplum yazıyor. Kendi çıkarları temelinde yazıyorlar. Bugün geçerli olan maddeler gelecek için ihtiyaçlar temelinde değiştirilebilir. Bu yüzden Kuzey ve Doğu Suriye’deki bileşenler oturup iradelerini esas aldılar.   Bu sözleşmenin Suriye’de özgürlük, eşitlik, barış ve birliğine vesile olacağına inanıyorum. Halkların iradesine, inkarına dayanmayan bir sözleşme ve demokratik yönetim adalet ve eşitlik temelinde ele alınmış. Yine yaşanan savaşlardan dolayı yaşanan ekolojik yıkım var. Bu yazden de Demokratik Ekolojik Kadın Özgürlüğü esas alınmış. Eşbaşkanlık sistemi var.    “Toplumsal Sözleşme onaylandığında Türk devleti  topluma hizmet eden kurumlara saldırdı. Tank, top ve uçaklarla toplumsal kurumları hedef aldı.”   Yine sözleşme demokratik konfederalizm ilekelerini esas alıyor. Bu Toplumsal Sözleşme’nin güçlü bir temeli var. Demokratik Suriye Cumhuriyeti’nin inşa edilmesi için güçlü bir temel. Çünkü var olan cumhuriyet ulus devlet esası üzerinde ve birçok ulusun inkar edildiği bir cumhuriyet. Aynı zamanda katlediliyorlar da. BAAS rejimi günlük olarak halklara saldırıyor. Özellikle bu projeye saldırıyor. Bu projeyi ortadan kaldırmak istiyorlar. Çünkü bu proje merkezi değil. Merkezi projeler iktidarcı sistemlerin hizmetine giriyor. Bu yüzden tüm yol ve yöntemlerle saldırıyorlar. Suriye krizi ile birlikte bir çok bölgemiz işgal edildi. Efrîn, Serêkaniyê, Girê Spî gibi. Şimdi de Rojava ile Kuzey ve Doğu Suriye’nin diğer yerlerini işgal girişimleri var. Halkların emeği  ve iradesi ile inşa edilen özerk yönetim ortadan kaldırılmak isteniyor. Böylesi projeler onların çıkarlarına uygun değil. Bu yüzden de her açıdan bu projeye saldırıyorlar. Toplumsal Sözleşme onaylandığında Türk devleti  topluma hizmet eden kurumlara saldırdı. Tank, top ve uçaklarla toplumsal kurumları hedef aldı. Buna karşı özerk yönetim tutumunu açıkladı ve “Tüm gücümüzle toplumumuzu koruyacağız” dedi. Bu saldırılarla bizi yok edemezler. Bizim cevabımız direniş olacak. Bu sözleşme tüm kadınlar ve halklar için bir umut. Ermeni, Süryani ve Kürtlere yönelik katliamlar gerçekleştirildi. İktidarın amacı toplumları zayıf düşürmek. Bu şekilde iktidarlarını güçlendirmek istiyorlar. Bu yüzden biz bu sistemden korkmuyoruz.    * 2014-2017 yılında sözleşme yenilendi. 2021’de de yeni maddelerin eklenmesi kararı alındı. Yine 2023’te geniş toplantı alındı ve yeni maddelerin eklenmesiyle onaylandı. Bu yenilenmeyi nasıl değerlendiriyorsunuz?   Bu sözleşme değişim dönüşüme açık. Ne kadar ihtiyaç olursa o kadar zenginleştiririz. 132’inci madde yenilenmenin yapılabileceğini söylüyor. Kanton meclislerinin  ve Demokratik Halk Meclislerinin onayı ile maddeler değiştirilebilir ve düzeltilebilir. Suriye sorununun çözülmesi için bu sözleşme Demokratik Suriye Anayasası’na göre değiştirilebilir.   “İlk kez Kuzey ve Doğu Suriye’de kadın ve erkek arasında eşitlik oluştu. İlk kez meclislerin yarısı kadınlardan oluşuyor. İlk kez eşbaşkanlık sistemi kadın hakikati ve iki cinsin yaşamı ekseninde inşa ediliyor.”   * Toplumsal Sözleşme’de bir giriş 4 bölüm ve 134 madde yer alıyor. Birinci bölüm toplumun temel prensipleri, yurtseverlik ve Özerk Yönetim’den oluşuyor. İkincisi temel hak ve özgürlüklerden oluşuyor… Siz bunları nasıl değerlendiriyorsunuz?   Bu sözleşme ihtiyaçlar temelinde yazıldı. 2021’den 2023’e kadar halkla birçok toplantılar yapıldı. Komiteler bir araya geldiğinde bazı değişiklikler gündeme geldi. Örneğin  Reqa, Tebqa, Dêrazor’da göç edenler için 2014’te bir şey yoktu. Bu bölgeler özgürleştirilmemişti.  Sadece Cizîr Kantonu, Kobanê ve Efrîn Kantonları vardı. 2018’den sonra Reqa, Tebqa özgürleştirildi. Özerk Yönetim’e katıldılar. 4 sivil yönetim ilan edildi. Rojava’da 3 özerk yönetim ilan edildi. Bu yüzden sözleşmede yenilenme ihtiyacı doğdu. Birçok madde değişti ve meclisler eklendi. Bu komite oluşturulduğunda kantonlar arasında birlik oluşturuldu.  Bazı bölgeler kanton oldu. Sadece Kuzey ve Doğu Suriye’de değil tüm Suriye’de önümüzdeki süreçte değişim yaşanabilir. Şimde halklara yönelik saldırılar var. Demografya değiştiriliyor. Özellikle Efrîn’de. Kadınlara yönelik katliam ve tecavüzler arttı. Kadına bu kadar saldırı var. Çünkü kadın hakikati bu bölgelerde ortaya çıkıyor. Toplumsal Sözleşme’de tüm alanlarda kadın temsiliyeti yer alıyor. Yarı yarıya bir temsiliyet var. İlk kez Kuzey ve Doğu Suriye’de kadın ve erkek arasında eşitlik oluştu. İlk kez meclislerin yarısı kadınlardan oluşuyor. İlk kez eşbaşkanlık sistemi kadın hakikati ve iki cinsin yaşamı ekseninde inşa ediliyor.   “Diyebiliriz ki kadınlar Toplumsal Sözleşme’de haklarını elde etti. Haklarımızı kaybetmemek, geliştirmek için çabalamalıyız.”   * Son olarak Toplumsal Sözleşme’de kadınların rolü için ne söylemek istersiniz?   Nasıl ki Rojava Devrimi’nde kadınlar öndeydi ve bu 14’üncü yılına girdi. Bu devrim yenilmedi. O kadar saldırı ve hedef almaya rağmen bu proje ayakta kaldı ve yaygınlaşıyor. Bu gün Kuzey ve Doğu Suriye’de ortaya çıkan tablo Orta Doğu’daki kadınlara umut olmuş, “Jin jiyan azadî” sloganı bu güne o kadar da rahat gelmedi. Mücadele ve emek sonucu oldu. Bu yüzden de sadece umut ta olmadı örnek oldu. Birçok kadın Rojava’yi örnek alıyor. Devrim nasıl bu güne kadar geldi bundan sonra da devam edecek. Bu sözleşme için de geçerli. Toplumsal Sözleşme ile biz haklarımızı elde ettik. Bu haklarımızı kaybetmemek için çabalamalıyız.